Drie tips om katholiek te blijven in tijden van misbruikcrisis



Dit is mijn homilie voor deze zondag, in de Nicolaasbasiliek van Amsterdam


25ste week 2018
Wijsheid 2,12.17-20                           Jacobus 3,16-18.4,1-3            Marcus 9,30-37.
  
Vorig WE was ik bij een groep protestantse christenen van Hour of Power. Ik sprak hen over de vreugde in het christelijk leven. ‘s Nachts lag ik even wakker. Recente nieuwsberichten spookten door mijn hoofd: misbruik in Chili, de Verenigde Staten, Duitsland en dan dat artikel in het NRC over Nederlandse bisschoppen en kardinalen. Ik voelde weinig vreugde. Temeer, daar het zonneklaar is dat ons nog lange tijd dergelijke berichten wachten. ’s Morgens ontbeet ik met hen. Met oprechte bezorgdheid vroegen ze me of ik dacht dat de katholieke Kerk dit alles wel zou overleven?

Als je vandaag de pers leest dan lijkt het dat onze Kerk één grote misbruikfabriek is en dat priesters, bisschoppen en zelfs kardinalen op grote schaal het kwetsbare leven van kinderen blijven beschadigen en vernietigen. Niet vreemd dat sommigen besluiten dat ze niet langer bij die perverse club willen horen.

Niemand ontkent vandaag de vernietigende gevolgen van misbruik. We weten ook dat de cijfers over misbruik in de Kerk eerder een onderschatting zijn dan een overschatting. Hoe pijnlijk en ontluisterend ook, het is goed dat alles aan het licht komt. Het is een noodzakelijke bijdrage om herstel mogelijk te maken voor de slachtoffers, hun familieleden en de talloze mensen, al of niet katholiek, die hier diep door gekwetst zijn.

Hopelijk leidt het er ook toe dat het misbruik in andere grote organisaties grondig wordt onderzocht. Nu is dat, op systematische wijze, enkel gebeurd in de Katholieke Kerk. Gevolg is dat talloze slachtoffers in jeugdbewegingen, sportwereld enz. aan hun lot worden overgelaten. In Europa wordt, volgens officiële cijfers, een minderjarige op vijf misbruikt. 99,9% van dat misbruik wordt gepleegd door niet-celibataire mannen.

Het is niet omdat het kindermisbruik vandaag binnen de Katholieke Kerk in Nederland zo goed als gestopt is, dat de onderliggende oorzaken verholpen zijn. We kunnen niet zomaar de bladzijde omdraaien. Wat kunnen we dan wel doen?

In het Evangelie van vandaag laakt Jezus het contrast tussen de eerzucht van zijn leerlingen en de onschuld van een kind. De voorbije weken heeft paus Franciscus heel wat gezegd en geschreven over het misbruikschandaal. Ik zou daar drie tips willen uit distilleren die ons mogelijk verder kunnen helpen, vertrekkend van het voorbeeld van kinderen.

1.     Een kind zegt vlakaf wat het denkt, ziet en voelt.

Franciscus vraagt ons hetzelfde te doen. Hij vraagt de dingen bij hun naam te noemen. Seksueel misbruik heeft veel te maken met klerikalisme en dus met misbruik van macht en van geweten. In Ierland zei de Paus in een gesprek met een groep religieuzen het volgende: Wie van ons kent er niet een autoritaire bisschop? Er zijn in de Kerk altijd autoritaire bisschoppen en religieuze oversten geweest. En autoritarisme is klerikalisme. … Wees niet bang om de dingen bij hun naam te noemen.

Zelf ben ik bijna twintig jaar priester. Al te vaak ontmoet ik christenen die mij, met de beste bedoelingen, op een voetstuk plaatsen, die mij behandelen als een heel bijzonder, want gewijd man. Dit is niet gezond. Een priester is een gewoon mens, en dus een zondaar. Een van de titels van de paus is servus servorum: dienaar van de dienaren. Het gewijde ambt is een nederige dienst aan het volk van God. We bewijzen onze voorgangers, of het nu gaat over een pastoraal werkster of een kardinaal, geen dienst door ze op te sluiten in een luchtbel van sacraliteit. Beter is hen te behandelen als gewone mensen. En, als je merkt dat ze zichzelf in die luchtbel willen verschuilen, prik die dan aub open.

2.     Een klein kind is spontaan open. Het heeft weinig vooroordelen. Elk ander kind mag zijn of haar vriendje zijn.

Een reactie op al de kritiek die onze Kerk nu over zich heen krijgt kan zijn dat we ons terugplooien op onszelf. Dat we ons verschansen in een piepkleine Kerk van “echte” katholieken, afgesloten van de boze wereld. Paus Franciscus zegt hierover het volgende: Het misbruikdrama, in het bijzonder als het van grote omvang is en tot veel schandaal leidt … verwijst vaak naar een context van elitisme … een onvermogen om dicht bij het volk van God te zijn.

Een zelf-opgesloten kerk is de beste biotoop voor nieuwe en andere vormen van misbruik. Bovenal, de Kerk is bedoeld om open te staan voor de hele wereld! Een gezonde Kerk is gastvrij en zet de deuren en ramen naar de samenleving wijd open. Dat begint bij onze huisgenoten, buren, collega’s, ook als ze “lieve heidenen” zijn of een andere religie aanhangen.

3.     Een klein kind kan veel verdriet hebben. Maar het is pas ten volle zichzelf als het vreugdevol is.

Er heerst nu bij katholieken veel boosheid, opstandigheid, droefheid en soortgelijke gevoelens. Dat is maar normaal. Paus Franciscus, nog steeds in Ierland, werd gevraagd hoe hij zo vreugdevol kon blijven in die stormen. Een christen, zo antwoordde hij, moet steeds zoeken naar vreugde, hij moet altijd vragen om vreugde te ontvangen. Voordien sprak hij over het belang om in je gebed uitdrukkelijk te smeken om vreugde. Vreugde is de normale biotoop voor de christen. Laten we dit niet vergeten, beste medegelovigen. De Heer heeft ons deze vreugde beloofd, wat er ook gebeurt. Daarom is Hij naar ons toegekomen. Hij geeft ons die vreugde als we erom vragen. Ook vandaag laat Hij ons niet in de steek.

Terug naar de mensen van Hour of Power. Gaat onze Kerk dit schandaal overleven? De Kerk is de enige instelling in de wereld die door God is gewild. Zij gaat niet dood. Onze Kerk is wel toevertrouwd aan mensen en dus aan zondaars. Daarom moet ze hervormd worden, altijd weer. Aan ons om onze verantwoordelijkheid op te nemen. Nú. Door te spreken, door open te staan voor de ruimere wereld en door bewust te vragen en te kiezen voor de vreugde van het Evangelie.

Lees ook:


Reacties

Emmy zei…
Dank voor deze mooie overweging. Ja ook ik voel pijn iedere keer weer als er een misbruikschandaal naar buiten komt. Waarom, omdat ik mij met de kerk verbonden voel.
Maar ik besef wel degelijk dat er pas heling kan komen als alles naar buiten is gekomen en er schoon schip is gemaakt! Ondanks dit alles voel ik nog steeds de vreugde van mijn geloof omdat dit meer is dan misbruikschandalen. Er blijft zoveel moois nog over dus ik verlies niet mijn hoop en mijn vreugde in mijn geloof.

In gebed verbonden,

Emmy Bouwman
Anoniem zei…
Nog steeds weer ik niet of God de kerk wilde, wat ik wel weet zijn de 10 geboden en proberen de voetstap van Jezus te volgen.
Van belang js het goede voorbeeld te geven en dat kan ieder mens doen. Het gaat niet om lieve heidenen, het gast om het onpasselijke gedrag van allen waaronder ook katkolieken behoren omdat wij allen mensen zijn. Wij zijn van deze wereld die schoonheid en vunzigheid uitstraalt. Het beloofde land, daar kunnen we nu concreet aan werken, maar we doen het niet en hopen op vergeving en de mens kan dat niet altijd doen omdat deze onderdeel is van het aangedane leed. De hoop dat God dat kan doen is voor de mens de laatste ego spijtbetuiging voor de dood. Ik roep God aan dat de mens inkeert tot zichzelf. Amen
Mariamartha zei…
Net als Anoniem kan ik niet zo zeker beamen dat God de kerk wilde. Wel vind ik dit een goed stuk, weloverwogen en eerlijk. Deze nuance missen we ten enemale in de media. Goed dat alles boven water komt en er maatregelen getroffen worden. Eindelijk. Maar de hele kerk verketteren en weglopen in plaats van meebouwen gaat me te ver.

Mariamartha
Anoniem zei…
Zeer correcte reactie. We moeten er ook bij bedenken dat "het kwaad overal zit" en zeker niet in onze Kerk. Wat mij ook bijzonder erg verontrust is dat er zoveel misbruik is in de kleine familiekring en daarover durven de slachtoffers niet te spreken.
Anoniem zei…
Een woordje vergeten in het bericht : ... en zeker niet ALLEEN in onze Kerk.
Anoniem zei…
Beste Nikolaas, een mooie preek maar je moet wel even het gegeven aanpassen dat er alleen in de katholieke kerk onderzoek is gedaan naar seksueel misbruik. In Nederland is er voorafgaand aan Deetman bijv onderzoek door overheidscommissie gedaan naar seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen (Commissie Samson en uitwerking aanbevelingen in commissie Rouvoet), en onderzoek naar seksueel misbruik in de Sport enkele jaren terug (Commissie de Vries). Datzelfde geldt ook voor andere landen. Bij opstellen gedragscode voor Pastoraat is bijv gebruik gemaakt van al bestaande gedragscodes ter preventie van misbruik in Protestantse Kerk Nederland en Humanistisch Verbond. Je hoeft maar even op de Wikipedia website te kijken over preventiestrategieen van seksueel misbruik en je ziet dat er vele organisaties aan hebben gewerkt en vele ook vroeger dan de katholieke kerk. Kortom ik zou dat stuk uit de preek echt weglaten, want het klopt niet. Ik denk wel dat het systematisch werken aan preventie dat katholieke kerk doet, de aandacht die er voor misbruik in de kerk is, ervoor zorgt en heeft gezorgd dat veel organisaties er zelf ook mee aan de slag zijn gegaan.
Anoniem zei…
Een mooie preek, ook dat stuk waarin je stelt dat je vaak door christenen op een voetstuk geplaatst wordt als priester en je dit niet de bedoeling vindt. Er zijn verschillende analyses dat dit als heilig beschouwen van priesters inderdaad een risico met zich meebrengt op grensoverschrijdingen, zeker in relatie tot bepaalde persoonlijkheidskenmerken die in combinatie daarmee verhoogd risico kunnen hebben. Het zou daarom belangrijk zijn om de sacrale wortel uit het priesterschap te halen. Dat staat nu wel expliciet in de uitgangspunten van het priesterschap. Lees er het meest recente Directorium voor het ambt en leven van priesters van de kerk maar op na. De paragraaf over de sacrale wortels van priesterschap is gebaseerd op Tweede Vaticaanse Concilie en wat er daar is afgesproken (Presbyterorum Ordinis 1966) en op oa de Postsynodale Apostolische Exhortatie Pastores Dabo Vobis, van Johannes Paulus II (1992). Met daarin belangrijke passage over de ontologische band tussen de priester en God, im hoofdstuk over de identiteit van de priester. Kortom het voetstuk wordt er dus elke priesterwijding weer ingebouwd door de kerk zelf. ‘Door middel van de sacramentele wijding, die door de handoplegging en het wijdingsgebed van de bisschop wordt verwezenlijkt, komt er in de priester “een specifiek ontologische band” tot stand “die de priester verbindt met Christus, Hogepriester en Goede Herder”’ En hoewel er in dezelfde paragraaf wordt opgeroepen tot een dienende houding, gebeurt dit wel vanuit een letterlijke identificatie en verbinding met God zelf. ‘Deze sacramentele identificatie met de Eeuwige Hogepriester wordt de priester op volmaakte wijze opgenomen in het trinitaire mysterie en door middel van het mysterie van Christus in de ambtelijke gemeenschap van de Kerk om het volk van God te dienen,16 niet als iemand die belast is met religieuze kwesties, maar als Christus, “die niet gekomen is om gediend te worden, maar om te dienen” (Mat. 20, 28).’

Hier een link naar een artikel waarin deze ontologische band wordt beschreven in relatie tot risico op grensoverschrijdingen en tot clericalisme, waarover jij ook in je preek vertelde.https://cruxnow.com/vatican/2018/08/23/clericalism-the-culture-that-enables-abuse-and-insists-on-hiding-it/
Wij kunnen het ook omkeren. Als er geen ergernis en ernstige bevragingen gebeuren is er een vorm van ontkenning aanwezig en het onvermogen om de onderliggende melaatsheid te zien. Het probleem met dissociatie is de hardnekkigheid omdat het een coping - mechanisme is - een middel om een gevoel van evenwicht te behouden. Als de maturiteit ontbreekt gaat men gewoon verder en mag men ook verzet verwachten en tegenstand als er zich een pijnlijke confrontatie voordoet. Men kan natuurlijk wel aansporen tot introspectie, gebed en onderscheiding - het antwoord blijft wel afhankelijk van de draagkracht en ontwikkeling van ieder individu afzonderlijk en die lijn kun je doortrekken naar gemeenschappen en persoonlijke relaties. Als paus Franciscus door initiatieven en uitspraken oproept om idolatrie, ongeordend narcisme, onverschilligheid en infantiele blindheid achter zich te laten dan is dat mijn inziens een profetische instelling en wij kennen allemaal het lot van de profeten in het verleden. Laten wij hopen dat de voleinding niet te lang op zich laat wachten en de crisis een vruchtbare grond wordt voor een meer bewuste kerkgemeenschap en nog meer profeten..
Unknown zei…
Je gooit een kist appelen niet weg als er een paar aangestoken zijn. Verder is het zo dat Jezus "oordeel niet" ook hier geldt. Alle vormen van verslaving, daar hoort ook misbruik onder, zijn moeilijk te bevechten. Elke vorm maakt jezelf en anderen kapot. Het komt overal voor. Het is dan ook de plicht van elk mens hieraan niet tie te geven, het is een gevecht van soms jaren. Bidden dat iedereen zichzelf leert beheersen en een ander niet tot last is.
Heb elkander lief, is de enige remedie.
In elke priester zie ik Christus, kijk langs de persoon heen. Hij dient de sacramenten toe, maar vertegenwoordigt Jezus. Op deze steenrots zal ik mijn Kerk vouwen. Jezus wist wat Hij deed, dus ben ik dankbaar deel uit te maken van Zijn kerk.
Er zijn veel mensen die hun best doen, wie verkeerd bezig was of is, weet wat hem/haar te doen staat: bekeren. God wacht op de verloren zoon of dochter.
Houd goede moed.
Dyson zei…
Een erg goed geschreven artikel. Aanrader.

Meest gelezen

Homo-zegen: heeft paus Franciscus zich vergist? Enkele bedenkingen van Nikolaas Sintobin sj

Ignatius van Loyola legt uit hoe je, met een té drukke agenda, toch je rust kan bewaren

Hoe paus Franciscus reageert op zijn eigen, spontane woede - Homilie van Nikolaas Sintobin sj voor de derde zondag van de 40-dagentijd

Rik Torfs over jezuïetenhumor: het verschil tussen Kardinaal Müller en Nikolaas Sintobin sj

Over geluk dat niemand je kan afpakken - Het getuigenis van Etty Hillesum

Wat doet de Paus daar toch met die opgestoken vinger? - Heerlijke videobeelden

Het verschil tussen geestelijke vreugde en het “je lekker voelen”

Hoe handelen als je slecht nieuws krijgt: het voorbeeld van Ignatius van Loyola - Ignatiaans leiderschap (7/10)

Bidden met de Bijbel - een nieuw boek van Nikolaas Sintobin sj