Het geheim van Paus Franciscus ontrafeld

Vandaag viert Paus Franciscus zijn 80ste verjaardag. Nav de tweede verjaardag van zijn verkiezing schreef ik onderstaande tekst. Ik sta er nog steeds helemaal achter.

Twee jaar geleden werd outsider Jorge Mario Bergoglio tot paus verkozen.  Hij werd snel een van de meest populaire mensen ter wereld. Intussen is duidelijk dat niet iedereen gelukkig is met deze paus. In het bijzonder in de Romeinse curie en in behoudende kringen. Twee jaar werken aan een verbazingwekkend tempo laat zien wie die eerste paus-jezuïet wel is. Hier volgen tien leessleutels om Paus Franciscus te ontcijferen.

1.     Franciscus ontsnapt aan de categorieën van progressief of conservatief. Hij kan best omschreven worden als radicaal evangelisch. Zijn meest symptomatische uitspraak in deze is mogelijks Wie ben ik om te oordelen. Franciscus is strikt in de leer. Maar in zijn pastorale praktijk staan barmhartigheid en aandacht voor de concrete mens voorop.

2.     Als publieke figuur is deze paus meer een man van daden dan van woorden. Zijn zichtbare optreden heeft meer communicatieve waarde dan een subtiel intellectueel discours. Zijn buiging op de logia van de Sint-Pietersbasiliek,  de omhelzingen van verminkte mensen, het geïmproviseerde gebed aan de Palestijnse muur enz. hebben iconische waarde gekregen.

3.     De afbouw van de Vaticaanse hofcultuur lijkt met deze bisschop van Rome onomkeerbaar.  Zijn persoonlijke soberheid en herhaalde oproepen tot nederigheid en dienstbaarheid maken carrièrisme, legalisme, pracht en praal, en cliëntelisme problematisch. Ook in andere administraties wereldwijd laat dit sporen na.

4.     De politiek van Paus Franciscus is proactief, eerder dan reactief. Wat wel te doen staat centraal, eerder dan wat niet te doen. In het bijzonder heeft hij een soms eenzijdige focus op seksualiteit  ingeruild tegen aandacht voor barmhartigheid, verzoening en integratie.

5.     De Argentijnse paus heeft een vernieuwde keuze gemaakt voor de katholiciteit –universaliteit -  van zijn Kerk.  De Euramerikaanse dominantie in het Vaticaan wordt afgebouwd. In de plaats komt een versnelde internationalisering van het (top)personeel en van het beleid.  De wereldwijde verschuiving richting Zuid-Oost lijkt voor de eerste Zuidamerikaanse paus vanzelfsprekend.

6.     De voormalige aartsbischop van Buenos Aires is niet de man van een alomvattend, deductief, intellectueel systeem dat een dwingend antwoord geeft op alle vragen.  Hij gaat liever inductief en  intuïtief tewerk, vertrekkend van de concrete situaties. Hij schuwt paradox noch contradictie. Heel postmodern.

7.     Pontifex is een communicatief genie. Zijn lapidaire en beeldrijke uitspraken zijn gesneden brood voor de moderne media. Dat hij hierbij soms kort door de bocht gaat wordt de meest invloedrijke twitteraar ter wereld vlot vergeven. In het bijzonder omdat hij zich niet op een voetstuk plaatst. Hij spreekt op voet van gelijkheid: met gewone gelovigen, leiders van andere christelijke kerken of vertegenwoordigers van andere godsdiensten of politici. Heel postmodern.

8.     Paus Franciscus hanteert een subtiel leadershipmodel, geïnspireerd door de jezuïtische traditie. Hij is een man van overleg en subsidiariteit die niet aarzelt om zélf te beslissen en heikele knopen door te hakken.

9.     Bovenstaande punten verklaren waarom de man die komt van het einde van de wereldbol het pausdom een nieuw internationale relevantie heeft gegeven. Niet alleen is hij de mens die het meest vermeld wordt op het internet. Bovendien heeft hij in meerdere complexe dossiers -  Israël-Palestina, Syrië, Cuba – een significante bijdrage geleverd . Naar zijn encycliek over wereldprobleem nr 1, de  ecologie wordt met spanning uitgekeken.

10. Elke hervorming botst op weerstand. Ook in ‘s werelds oudste organisatie. Bijzonder hierbij is dat paus Franciscus zelf oproept om eventuele kritiek openlijk te uiten. Spanningsvelden zijn geen probleem voor hem. Wel levengevend en bewijs van groei. Ze laten toe in waarheid te onderscheiden waar het heen moet.

Toen de kardinalen op 13 maart 2013 Jorge Bergoglio verkozen tot 265^ste  opvolger van Petrus gaven ze hem een uitdrukkelijk mandaat om het centrale bestuur van de Katholieke Kerk te hervormen. Ze worden overvloedig bediend. Velen met hen.

Nikolaas Sintobin