Het antwoord dat de paus gaf op mijn vraag over mijn/ons werk in Amsterdam: "Heb de moed om risico's te nemen"
Tijdens de ontmoeting tussen de paus en de jezuïeten dd 28 september 2024 in Brussel had ik het voorrecht paus Franciscus een vraag te mogen stellen die me nauw aan het hart ligt. Er was een embargo op de antwoorden totdat zij officieel door het Vaticaan werden vrijgegeven. Dat is gisteren gebeurd. Zijn antwoord overtrof mijn stoutste verwachtingen.
Hier mijn vraag en, vooral, het antwoord van de paus. Daarna geef ik ook wat toelichting en commentaar.
Vraag
Heilige Vader, ik woon in Amsterdam, een van de meest geseculariseerde steden ter wereld. Eens zei wijlen pater Generaal Adolfo Nicolás sj dat hij ervan droomde om de Geestelijke Oefeningen aan atheïsten te geven. In ons land is atheïsme eerder de norm dan de uitzondering. Maar we willen de rijkdom van ons geestelijk leven aan al onze medemensen doorgeven, echt aan iedereen, zoals u zegt: «Iedereen, iedereen, iedereen». Hoe kunnen we dit vergaande niveau van inculturatie bereiken?
Antwoord
De grens van inculturatie ontdekken we door de begindagen van de Sociëteit te bestuderen. Laat uw leermeesters pater Matteo Ricci sj, pater Roberto De Nobili sj en andere grote missionarissen zijn, die sommigen in de Kerk angst aanjoegen vanwege hun moedige acties. Deze leermeesters van ons hebben getoond hoever je kan gaan in de inculturatie. Inculturatie van het geloof en evangelisatie van de cultuur gaan altijd hand in hand. Dus, wat is de grens? Er is geen vaste grens! Die kan je enkel maar vinden door te onderscheiden. En men onderscheidt door te bidden. Wat me raakt en wat ik altijd herhaal, is dat pater Arrupe in zijn laatste toespraak zei dat we aan de grenzen moesten werken en tegelijk nooit het gebed mochten vergeten. En het gebed van een jezuïet groeit en verdiept zich in grenssituaties, in moeilijke situaties. Dat is het mooie van onze spiritualiteit: de moed hebben om risico's te nemen.
Toelichting en commentaar door Nikolaas Sintobin sj
Met inculturatie wordt bedoeld het vertalen van het Evangelie in de plaatselijke cultuur. Inculturatie om die de cultuur in te duiken. Zo kan je in de cultuur zelf, zoals ze is, de woorden, vormen, beelden te zoeken om niet ondanks maar met en dankzij die cultuur het christelijk geloof uit te drukken.
Meerdere zaken treffen mij in dit antwoord.
- De paus spreekt niet in termen van "mag" of "mag niet". Neen, er zijn geen vaste grenzen. Hij heeft vertrouwen in de zoektocht naar een zinvolle inculturatie. Ga ervoor.
- Franciscus noemt daarbij voorbeelden van jezuïeten die in de 17de eeuw heel ver zijn gegaan in de inculturatie in China en Indië. In het bijzonder Ricci (China) werd toen door Rome teruggefloten. Paus Benedictus heeft dit rechtgezet. Meer nog, hij heeft de procedure van zaligverklaring van Ricci opgestart. Net als Franciscus nu, stelde hij Ricci tot voorbeeld voor de hele kerk.
- Evangelisatie en inculturatie gaan hand in hand. Je kan vandaag niet evangeliseren vanuit onze cultuur zoals ze vroeger was. Het is nodig je aan te passen en dankbaar gebruik te maken van wat de hedendaagse cultuur biedt aan mogelijkheden.
- De paus noemt uitdrukkelijk het belang van het onderscheiden bij die inculturatie in een geseculariseerde cultuur. Onderscheiden gaat niet over wit of zwart, alles of niets. Onderscheiden vraagt om midden in de spanningsvelden te gaan staan. Niet om die spanning weg te werken. Wel om, vanuit dat getrokken worden naar verschillende kanten, te ontdekken, steeds opnieuw, waar het juiste evenwicht zich bevindt.
- Wie zegt onderscheiden, zegt gebed. Christenen geloven dat Gods Geest werkzaam is in onze wereld, ook vandaag. Door in gebed de elementen van je onderscheiding aan God voor te leggen, kan je ook daadwerkelijk een antwoord krijgen. Zo kan je proefondervindelijk ontdekken en ervaren waar de grenzen liggen, op dit ogenblik, in deze situatie.
- Tot slot, de paus nodigt uit om geen angst te hebben, om het aan te durven om risico's te nemen. Door te werken aan de grenzen, of zoals Franciscus het vaak omschrijft de "periferie" kan je zicht krijgen over het geheel, zowel aan de "binnenkant" als aan de "buitenkant". Met de meest ruime blik kan je dan wellicht ook de meest juiste keuzes maken.
Reacties