Een Vlaamse jezuïet in Abidjan (5)

Van 5 tot 30 maart 2012 is Guido Dierickx sj gastprofessor aan het Universitair Centrum “Centre de Recherche et d’Action pour la Paix” (CERAP) in Abidjan (West-Afrikaanse jezuïetenprovincie), Ivoorkust. Speciaal voor de lezers van deze blog schrijft Guido regelmatig een kroniekje over zijn avonturen aldaar.

Niet anders

In exotische streken zou men exotische mensen verwachten. Maar nee, de mensen hier, althans die binnen  onze omheining, zijn niet heel “anders”. De zwarte confraters in onze gemeenschap zijn erg levendig en die ene Europese veteraan is dat ook. Hun gesprekken zijn soms wat luidruchtig, maar klinken nooit zuur of bitter. Als het over politieke en sociale kwesties gaat is dat te begrijpen. Ze komen uit heel verschillende landen en hebben heel verschillende problemen en heel verschillende politieke leiders voor ogen. Nou ja, heel verschillend? De meeste politieke leiders deugen niet en de vorige president van Ivoorkust zeker niet. Daarover dus geen verhitte onenigheden. Daarover kunnen ze wel haast eindeloos hun ervaringen uitwisselen.

Subtiliteiten

Als het gaat over theologische en kerkelijke onderwerpen zou men meer onenigheid verwachten. Maar ook daarover hoor ik weinig verschil van  mening, weinig schampere opmerkingen over bisschoppen en dergelijke. Vaker hebben ze het over uitingen van volks en heidens bijgeloof. Recent hebben ze hier een werk gepubliceerd over “La sorcellerie n’existe pas”. Daarbij sluiten veel anekdotes aan, over fetisjen, over magische praktijken. Tijdens een zondagsmis in een beperkte kring ontstond er tussen de celebrant en enkele gelovigen een gesprek (de homilie gaat hier nogal eens over in een dialoog) over de cultus van de voorouders. Kennelijk gaan er nog steeds stemmen op om de voorouders zo al niet het statuut van goden, dan toch het statuut van heiligen toe te kennen. Ik vond niet dat de priester, nochtans een goed geschoolde intellectueel, op die vraag een afdoend antwoord wist te geven. Ook zij die goed zijn opgeleid, zijn niet sterk geïnteresseerd in theologische of filosofische subtiliteiten.

Studenten

Het gesprek met mijn studenten kan eveneens levendig worden. Ook zij zijn goed opgeleid. Ze zijn vertrouwd met Thomas Hobbes en zijn Leviathan en ze herkennen beroemde citaten van Lincoln. Jammer is wel dat zij veel minder weten van de (Angelsaksische) empirische politieke wetenschap. Zij krijgen enkel inzage in de Franstalige literatuur waar normatieve, juridische en empirische beschouwingen met grote elegantie door elkaar worden gehaald. Maar goed, om daaraan te verhelpen ben ik hier. Problematischer is dat ik hun woorden dikwijls pas begrijp na hun derde poging om zich verstaanbaar te maken. Ze spreken erg binnensmonds.  Waarom toch? Een eerste verklaring lijkt me dat hun mond niet gemaakt is om Frans te spreken. Die van Vlamingen en Nederlanders is dat ook niet, maar in hun geval is de handicap nog veel groter. En dat hoewel ze onder elkaar uitsluitend Frans spreken. 

Een tweede hypothese is eveneens het overwegen waard. Ik merk ook op andere ogenblikken bij vele, zo niet bij alle mensen een schuchterheid die aan het onderdanige grenst. Maar ik denk dat dit eerder een stukje ceremonieel is waarop de gesprekspartner op gepaste, niet aanmatigende wijze moet antwoorden. Anders zou die al gauw wat meer weerstand ondervinden. Zeker is dat ik hier weinig frustratie verneem over het koloniale verleden of over de nalatigheden van de Europeanen. Nee, als er met de vinger moet worden gewezen, dan naar hun eigen Afrikaanse elites en natuurlijk naar de politici van de vroegere generaties. Het is zoals bij ons : ze zijn geneigd de problemen te personaliseren. Ze doen liever aan moraliseren dan aan analyseren.