Hoe paus Franciscus reageert op zijn eigen, spontane woede - Homilie van Nikolaas Sintobin sj voor de derde zondag van de 40-dagentijd

 

Hieronder vind je mijn homilie voor deze zondag

Evangelie volgens Johannes 2,13-25

 

 

De beelden waren schokkend. Het was op oudejaarsavond 2020 op het Sint-Pietersplein in Rome. Paus Franciscus schudde de handen van een aantal aanwezigen. Plots trok een dame zo hard aan de hand van de paus dat hij bijna omviel. De videobeelden tonen hoe zijn gezicht vertrok van pijn en van ergernis. Omdat ze maar aan zijn hand blééf trekken gaf Franciscus haar uiteindelijk een boze tik op de hand waarna ze hem eindelijk losliet.

 

’s Anderendaags excuseerde paus Franciscus zich tijdens zijn nieuwjaarstoespraak publiekelijk voor zijn houding. Meer nog, hij nodigde de dame uit om bij hem op bezoek te komen. Blijkbaar vond Franciscus dat hij iets had  goed te maken.

 

Alles wijst erop dat de paus zich had laten leiden door spontane woede. Net zoals Jezus, in de evangelielezing van vandaag. Hij is er duidelijk boos, heel boos. Meer nog, de evangelist beschrijft hoe Jezus er geweld gebruikt. Dat zijn we niet gewoon van Hem. Toch suggereert Johannes niet dat Jezus over de schreef ging en zich eigenlijk diende te excuseren. Was paus Franciscus deze passage uit het Evangelie dan vergeten?

 

Het antwoord op die vraag is niet makkelijk. Het is wel belangrijk. Ook voor ons vandaag. Hoe dienen wij zelf immers te reageren als we merken dat we dreigen woedend te worden omdat wijzelf of een dierbare onheus wordt behandeld en we de aandrang voelen een vorm van geweld te gebruiken? 

 

We weten dat Jezus op andere plaatsten in de evangelies wars staat van geweld. Ook in extreme situaties. Als Petrus in Getsemane het oor van de dienaar van de hogepriester met zijn zwaard afslaat, wordt hij door Jezus tot de orde geroepen. Nochtans handelde Petrus daar om het leven van Jezus, de Zoon van God, te beschermen. Betekent dit dat Jezus niet consequent is? Dat hij aan Petrus verbiedt wat Hij zelf wel doet, namelijk het gebruik van geweld voor de goede zaak?

 

Blijkbaar oordeelde paus Franciscus dat zijn woede van een andere soort was dan die van Jezus. Jezus laat zich bij de tempelreiniging namelijk leiden door heilige woede. Heilige woede is een uiterst zeldzame vorm van woede. Het is woede die enkel te maken heeft met het feit dat het allerheiligste van God, God zelf, geweld wordt aangedaan. Jezus wordt woedend omdat de handelaars en de geldwisselaars de Tempel misbruiken voor hun eigen geldgewin. Het gaat hier niet over persoonlijke eer, zelfbehoud, irritatie, vermoeidheid of eigenbelang van Jezus. Zijn woede gaat uitsluitend over de zaak van God. Voor de Joden was de tempel daar bij uitstek het symbool van.

 

Wat kunnen wij hieruit leren? Heilige, door God ingegeven, woede is maar aan weinigen gegeven. Onze mensenwoede kan best wel te maken hebben met hoogstaande idealen die vertrappeld worden. Maar de ervaring leert dat zij zo goed als altijd gepaard gaat, in mindere of meerdere mate, met puur menselijke en dus vaak ik-gerichte motieven waardoor zij haar heiligheid verliest. Bijzonder is dat diegenen tot wie de woede gericht is vaak haarfijn in staat zijn het verschil te voelen tussen die uitzonderlijke heilige woede en de gewone, menselijke dimensie van de woede. Als die laatste ermee gemoeid is de uitwerking van de woede doorgaans negatief. In tegenstelling tot heilige woede, wordt die mensenwoede immers niet door God ingegeven.

 

Het nederige voorbeeld en getuigenis van paus Franciscus leren dat we wellicht beter de woede niet het roer over laten nemen. Beter is de woede de laten afkoelen en ons pas te spreken of te handelen als we in ons hart opnieuw rust voelen. De heiligheid van God - en dus ook die van de mensen - wordt er wellicht beter door gediend. Anders gezegd, het optreden van Jezus bij de tempelreiniging is zo bijzonder dat wij, gewone mensen, ons hier voor één keer beter niet door zijn voorbeeld laten inspireren.