Onderscheiding voor fijnproevers: Pierre Favre sj: "Voelen dat je begrijpt"


Pierre Favre : onderscheiden van gevoelens én gedachten

Als ervaringsdeskundige, kan Pierre Favre ons veel leren over de praxis van de onderscheiding van de geesten. In zijn geschriften vinden we verfijnde beschouwingen over de verhouding tussen gevoel en verstand en over hoe om te gaan met beide bij het zoeken naar Gods verlangen in ons leven.

In een brief aan jonge medebroeders schrijft hij : “Je mag de geest van het heilige voelen niet uitdoven met de geest van de kennis” …“Christus verlangt dat we zijn geest krijgen, niet alleen voor het voelen van het hart, maar ook voor de kennis en het begrijpen.”  Favre stelt het intellectuele en het affectieve niet tegenover mekaar. Ze sluiten mekaar niet uit. Welintegendeel, ze zijn complementair. Een woord dat hij in deze context vaak gebruikt is het Spaanse “sentir”, dat zowel naar het intellectuele als naar het affectieve verwijst. Het betekent zoiets als “voelen dat je begrijpt”.

De gedachten hebben hun plaats bij de onderscheiding. Maar ze staan niet op hetzelfde niveau als de bewegingen van het hart.

Belangrijke tekenen deden me klaarder dan ooit inzien hoe belangrijk het is voor de onderscheiding van de geesten of je let op gedachten en overwegingen, dan wel op de geest zelf die zijn aanwezigheid duidelijk maakt doorheen verlangens, bewegingen, kracht of vermoeidheid van de ziel, doorheen rust of beroering, doorheen vreugde of droefheid, of doorheen gelijkaardige geestelijke bewegingen. Je kan makkelijker komen tot klaarheid over de ziel en diens gasten doorheen deze laatste dan via de gedachten op zich.” ( Memoriale nr. 300)

De affectieve dimensie van de ervaring is prioritair voor de onderscheiding. Het materiaal dat zij aanreikt is meer betrouwbaar dan dat van het denken  dat er mee gepaard gaat.

“Wie de geest van optimisme (Cf troost)  en diens woorden (Cf het denken dat ermee gepaard gaat) kent, en ook de verleidelijke en lastige geest (Cf troosteloosheid) en diens woorden (Cf het denken dat er mee gepaard gaat), kan leren uit beide ervaringen. 
ð  De geest van optimisme moet goed onthaald worden, in stand gehouden en, indien hij verloren gaat, terug opgezocht worden : die vreugde en troost, kracht en sereniteit en die andere gemoedsgesteldheden die voorkomen uit een goede inwendige gezindheid. Ze dienen zelf opnieuw voor de geest gehaald te worden, zodat ze meer en meer een stuk van onszelf worden.
ð   Maar al de er mee gepaard gaande woorden die in gedachte bij ons opkomen, moeten niet op dezelfde wijze onthaald worden. Immers, het kan zijn dat sommige hiervan vals zijn. De kwade geest kan zichzelf aankleden als een engel van het licht.

ð  Met de boze geest en diens woorden moeten we op omgekeerde wijze te werk gaan. De kwade geest en elke gemoedsgesteldheid die door hem wordt ingegeven moeten uitgedreven en weggejaagd worden.
ð  Maar dit geldt niet voor al zijn woorden. Want je kan er vele van gebruiken als waarschuwingen en voorzichtiger worden in menselijke aangelegenheden. Immers veel van deze woorden zijn waarachtig en bruikbaar, indien je ze althans achteraf gaat begrijpen in het licht van de andere geest.” (Memoriale 254)

Favre herneemt hier Ignatius’ subtiele achtste richtlijn voor de Onderscheiding van de geesten voor de tweede week (G.O. nr 336) en werkt ze verder uit. Net als Ignatius, onderscheidt hij binnen het geheel van het verloop van de ervaring (1) het niveau van de “geest” (= de gevoelens) van (2) dat van de “woorden” (= gedachten).

1. Favre nodigt uit zoveel ruimte als mogelijk te geven aan de  goede geest van optimisme. Je mag zonder meer vertrouwen hebben in datgene wat je ten gronde dynamiseert, wat je kracht, rust en vreugde schenkt. Dit is echt. Hij spoort zelf aan om die troost bewust op te zoeken. Dit aspect van je ervaring kan immers enkel maar van de goede geest komen. Hij is de enige die duurzame troost geeft en die tot meer leven uitnodigt.

De kwade geest van pessimisme, daarentegen, moet verbannen worden. Zonder meer. Hij is steriel en kan niet leiden tot meer leven. Noch voor jezelf, noch voor anderen. Het is daarom niet wenselijk ruimte te laten voor gevoelens van pessimisme of moedeloosheid of deze, als ze zich toch aandienen, nodeloos te laten duren.

2. De goede en kwade geest werken evenwel niet alleen op het niveau van de affectiviteit, maar ook op het niveau van het verstand. En hier is de onderscheiding complexer.

Immers, het kan best gebeuren dat na een troostervaring ingegeven door de goede geest de kwade geest op het niveau van de intellectuele component  van de ervaring, bedrieglijke gedachten gaat aanreiken.  

Inderdaad, de verstandelijke argumenten die zich tijdens of na een sterke troostervaring gaan aandienen om dat gevoelde optimisme verder vorm te geven, kunnen verkeerd zijn. Ook al zullen we spontaan veronderstellen dat die gedachten of plannen ook van dezelfde goede geest komen, samen met Ignatius waarschuwt Favre ervoor dat ze ook van de boze geest kunnen komen! Er dient dan ook kritisch met deze gedachten om te worden gegaan.

Imgekeerd i ook kritisch met deze gedachten om te worden gegaan.tiviteit. en).s het zo dat zo pessimisme steeds komt van de kwade geest, dan is het, paradoxaal genoeg, ook waar dat de gedachten, argumenten, redenen, reflecties die diezelfde boze geest ingeeft, niet noodzakelijk vals zijn. Maw, het kan best zijn dat we kunnen leren van de inzichten die de boze aanreikt. Een oude naam voor de kwade geest is “aanklager”. De boze kent de mens en is verstandig. Maar hij zou alsnog de overwinning behalen mochten we de –vaak juiste – ideeën die hij aanreikt  a-priori verwerpen louter ern alleen omdat we aanvoelen dat ze ingegeven zijn door die boze geest. Zo zou hij er immers kunnen bewerkstelligen dat de waarheid verworpen wordt. Voorwaarde is wel dat je die gedachten dan gaat bekijken “in het licht van de andere geest”, ttz de goede want liefhebbende geest die de mens wil doen groeien.
Nikolaas Sintobin, sj

Wil je meer te weten komen over Pierre Favre sj, kijk en luister dan naar onderstaande video.




Reacties

Meest gelezen

Ignatius van Loyola legt uit hoe je, met een té drukke agenda, toch je rust kan bewaren

Homo-zegen: heeft paus Franciscus zich vergist? Enkele bedenkingen van Nikolaas Sintobin sj

Hoe paus Franciscus reageert op zijn eigen, spontane woede - Homilie van Nikolaas Sintobin sj voor de derde zondag van de 40-dagentijd

Rik Torfs over jezuïetenhumor: het verschil tussen Kardinaal Müller en Nikolaas Sintobin sj

Over geluk dat niemand je kan afpakken - Het getuigenis van Etty Hillesum

Wat doet de Paus daar toch met die opgestoken vinger? - Heerlijke videobeelden

Het verschil tussen geestelijke vreugde en het “je lekker voelen”

Hoe handelen als je slecht nieuws krijgt: het voorbeeld van Ignatius van Loyola - Ignatiaans leiderschap (7/10)