Onderscheiding van de geesten voor beginners: over welke "geesten" heeft men het? - Joe Tetlow sj(1/3)

Joe Tetlow sj is een van de grootste hedendaagse specialisten van de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola. In deze mini-serie geeft hij enkele basisprincipes van de Onderscheiding van de geesten.

Troost en troosteloosheid

Het menselijk doen en laten wordt bepaald door een complex geheel van motieven. Zowel in ons dagdagelijks bezig zijn als bij onze grote beslissingen. Waarom kiest een jonge vrouw ervoor om arts te geworden of een jonge man om ingenieur te worden? Er is van alles dat meespeelt: succes, altruïsme, belangstelling. Of nog, wat beweegt een vrouw die lange jaren gerookt heeft om hiermee te stoppen of een man met overgewicht om slank te worden? Ook hier zijn er allerhande factoren: angst om te sterven, verlangen naar gezondheid, bezorgdheid om de familie. Al die factoren spelen op mekaar in een beweging die er de persoon ten slotte toe brengt om te handelen. Meester Ignatius heeft geleerd om na te denken over die complexe clusters van motieven – beelden, ideeën, aantrekkingen, afstotingen – in termen van geesten.

We kunnen allen uiteenlopende geesten noemen. Er is zoiets als een schoolgeest, als iedereen samen supportert voor de voetbalploeg. Er is angst die een hele stad kan teneerdrukken; maar ook enthousiasme die kan maken dat een heel land terug rechtop krabbelt. Geesten zijn niet enkel werelds. Als een heilige wordt gecanoniseerd kan het zijn dat er een huivering van ontroering het hele Sint-Pietersplein vervult. Een geest van gebed kan mensen ertoe brengen om een retraite te doen. Christenen die onderdrukt worden kunnen ertoe bewogen worden om trouw te blijven.

Meester Ignatius kwam tot het inzicht dat deze complexe clusters van motieven en drijfveren twee vormen aannemen. Hij identificeerde ze als troost en troosteloosheid. Hij ontdekte dat zowel troost als troosteloosheid je dichter bij God kunnen brengen of je van Hem kunnen verwijderen. Zo ook werd hem duidelijk dat de ene keer troost van een goede geest komt en dat die een andere keer van een kwade geest kwam. Hij stelde hetzelfde vast voor troosteloosheid.

De ignatiaanse spiritualiteit past dit toe bij het nemen van belangrijke beslissingen en ook in het gewone dagelijkse leven. De beweging van de geesten gaat dus blijkbaar over een complex geheel van factoren: troost en troosteloosheid, goede en kwade geesten, bewegingen naar en van God weg.

Joe Tetlow sj

Een systematische uiteenzetting over de ignatiaanse onderscheiding vind je in het boek: Nikolaas Sintobin, Vertrouw op je gevoel. Keuzes leren maken met Ignatius van Loyola, KokBoekencentrum, 2021