De feiten
Pater Peter Gumpel sj, postulator voor de zaligspreking van Pius XII, verdedigt in een gesprek met de Duitse krant ‘Die Welt’ de oorlogspaus en noemt het gevaarlijk diens handelingen te beoordelen vanuit hedendaagse criteria en zonder historisch besef. Pius XII, geboren als Eugenio Pacelli, overleed op 9 oktober 1958, net vijftig jaar geleden. Benedictus XVI herdacht hem vandaag tijdens een eucharistie in Rome, in aanwezigheid van de synodevaders. Daar sprak hij de hoop uit op een ‘voorspoedig vervolg’ voor Pius’ zaligverklaring. Hij prees Pius XII, omdat deze al gauw het gevaar van het nationaal-socialisme, met zijn antisemitische en antikatholieke wortels, had onderkend. Benedictus wees er ook op dat Pius zijn strijd tegen de jodenvervolging in stilte en in het geheim voerde, “omdat hij ervan overtuigd was dat enkel zo een zo groot mogelijk aantal joden kon worden gered.”
Sommigen schrijven naar aanleiding van deze herdenking dat het Vaticaan de oorlogspaus wil rehabiliteren, maar Gumpel is het daar niet mee eens. Hij verzekert: “Pius XII redde honderdduizenden joden het leven. Wat hij in Rome, in Italië en elders in de door de nazi’s bezette gebieden deed, kende nergens zijn gelijke.” Historici verwijzen naar het stilzwijgen van internationale organisaties zoals het Rode Kruis of van de grootmachten toen, wier houding nochtans minder omstreden is. Kritiek, zo meent Gumpel, is niet zelden ideologisch ingegeven en haast steeds afkomstig van mensen die amper beseffen hoe de Kerk functioneert. “Toen Pius XII in 1958 overleed, schreef de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken en latere premier Golda Meir: ‘Wij rouwen. Wij verloren een dienaar van de vrede. De stem van de paus tijdens de nazitijd was duidelijk en verdedigde de slachtoffers.’ In kranten van die tijd werd aangedrongen op de heiligverklaring.”
Volgens pater Gumpel sj, die zijn levenswerk maakte van de historische studie van het leven van Pius XII, situeert het keerpunt zich in 1963, als gevolg van het toneelstuk ‘Der Stellvertreter’ van Rolf Hochhuth, volgens de pater “een charlatan”. In 1999 ging de Britse auteur John Cornwell in zijn boek ‘Hitler’s Pope’ nog een stapje verder en beschuldigde de paus van antisemitisme en zelfs medeplichtigheid aan de deportatie van de joden.
Pater Gumpel sj herinnert er ook aan dat de diplomatische houding van Pius XII, vóór de oorlog nuntius in nazi-Duitsland, mede werd ingegeven door de deportaties in Nederland in juli 1942, volgens vele historici een rechtstreeks gevolg van het protest van de Nederlandse bisschoppen tegen de jodenvervolging. “Voor joden in Rome was de paus net door zijn stille diplomatie een held.”
Volgens pater Gumpel sj duurt het nog twintig jaar alvorens het volledige archief van Pius XII in het Vaticaan vrij toegankelijk is, maar volgens hem bevat dat toch amper ‘belastend’ materiaal. “Maar men mag er nu al zeker van zijn dat tegenstanders dan zullen zeggen dat het Vaticaan belastende documenten heeft vernietigd.” (Kerknet)
Sommigen schrijven naar aanleiding van deze herdenking dat het Vaticaan de oorlogspaus wil rehabiliteren, maar Gumpel is het daar niet mee eens. Hij verzekert: “Pius XII redde honderdduizenden joden het leven. Wat hij in Rome, in Italië en elders in de door de nazi’s bezette gebieden deed, kende nergens zijn gelijke.” Historici verwijzen naar het stilzwijgen van internationale organisaties zoals het Rode Kruis of van de grootmachten toen, wier houding nochtans minder omstreden is. Kritiek, zo meent Gumpel, is niet zelden ideologisch ingegeven en haast steeds afkomstig van mensen die amper beseffen hoe de Kerk functioneert. “Toen Pius XII in 1958 overleed, schreef de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken en latere premier Golda Meir: ‘Wij rouwen. Wij verloren een dienaar van de vrede. De stem van de paus tijdens de nazitijd was duidelijk en verdedigde de slachtoffers.’ In kranten van die tijd werd aangedrongen op de heiligverklaring.”
Volgens pater Gumpel sj, die zijn levenswerk maakte van de historische studie van het leven van Pius XII, situeert het keerpunt zich in 1963, als gevolg van het toneelstuk ‘Der Stellvertreter’ van Rolf Hochhuth, volgens de pater “een charlatan”. In 1999 ging de Britse auteur John Cornwell in zijn boek ‘Hitler’s Pope’ nog een stapje verder en beschuldigde de paus van antisemitisme en zelfs medeplichtigheid aan de deportatie van de joden.
Pater Gumpel sj herinnert er ook aan dat de diplomatische houding van Pius XII, vóór de oorlog nuntius in nazi-Duitsland, mede werd ingegeven door de deportaties in Nederland in juli 1942, volgens vele historici een rechtstreeks gevolg van het protest van de Nederlandse bisschoppen tegen de jodenvervolging. “Voor joden in Rome was de paus net door zijn stille diplomatie een held.”
Volgens pater Gumpel sj duurt het nog twintig jaar alvorens het volledige archief van Pius XII in het Vaticaan vrij toegankelijk is, maar volgens hem bevat dat toch amper ‘belastend’ materiaal. “Maar men mag er nu al zeker van zijn dat tegenstanders dan zullen zeggen dat het Vaticaan belastende documenten heeft vernietigd.” (Kerknet)
Reacties