Zij weten dat ik weet dat zij weten …

Medebroeder Guido Dierickx verbleef opnieuw voor enkele weken in Abidjan (Ivoorkust) om les te geven aan het CERAP (Centre de recherche et d’action pour la paix). Ik laat hem graag met u zijn indrukken delen.

Onze nieuwe paus heeft de vraag opnieuw hoog op de agenda geplaatst. Hoe gaat een gelovige om met de armoede in de wereld? En hoe gaat hij om met de armen om zich heen? Over de eerste vraag zijn heel wat boeken te lezen. Volgens hen komt het erop aan de handelsstromen in onze wereld evenwichtiger te maken. Bijvoorbeeld minder protectionisme door rijke landen ten nadele van arme landen. Het komt erop aan de politieke overheid in de arme landen stabieler te maken. Zodat kapitaalbezitters veilig zouden kunnen investeren in projecten op lange termijn. Interessante boeken zijn dat.

Over de tweede vraag is er minder te lezen. Het is nochtans een prangende vraag voor de bezoeker die zich moet bewegen tussen de sloppenbewoners in zwart Afrika. De mensen om hem heen zijn straatarm en zij weten dat hij dat weet. Hij is een blanke en dus per definitie rijk en hij weet dat zij dat weten. Dat schept een delicate relatie: zij kunnen niet anders dan veel van hem verwachten. Welke houding dan aannemen? Hij kan wegvluchten naar een luxe hotel. Maar ons geloof wil dat we de hebzucht mijden en van onze overvloed zo veel mogelijk meedelen.

Daarmee is de vraag echter slechts gedeeltelijk beantwoord. Want ook zijn edelmoedigheid hoort praktisch tewerk te gaan: hij moet er zich voor hoeden de relatie met de armen te vervalsen. Zij mogen niet in de verleiding komen om te bedelen. Dat willen ze trouwens zelf niet, dat ervaren ze als vernederend. Zij verkiezen daarom allerlei prullen te koop aan te bieden. Zij stellen dus een ruil voor die voordelig zou zijn voor beiden en vragen zodoende niet om een aalmoes die voordelig is voor de ontvanger maar nadelig voor de schenker. In het jargon: zij willen een nulsomspel vermijden. Een andere manier om de aalmoes te vermommen bestaat erin om een busticket te vragen. Want zijn ticket is hij kwijt geraakt. De bezoeker weet dat dit een leugentje is en de arme weet dat hij dat weet. Maar zo vermijdt hij openlijk gezichtsverlies. Moet de rijke dan veinzen dat hij erin trapt en hem toch maar die vermomde aalmoes geven? De ervaringsdeskundigen ter plaatse zijn gekant tegen zulke toegeeflijkheid. De armoede bestrijd je niet door lukraak genereus te zijn. Zo kweek je illusies, de illusie dat arme mensen steeds wel ergens een weldoener zullen vinden. Zoals zij erop vertrouwen weldra de grote prijs te winnen in de loterij.

Maar wat dan wel? Iets moet je toch doen als je oog in oog staat met arme mensen die in het vooruitzicht leven om, samen met hun familie, heel hun leven heel arm te blijven. Kan je beloven dat je belastingen zal betalen voor hun stelsel van sociale zekerheid? Zo doen wij dat hier. Wij willen niet laten blijken dat wij onze bijdrage tot de armenzorg leveren uit vrijgevigheid, wat dikwijls als neerbuigend wordt gezien, maar als afgedwongen door de overheid. Maar die sociale zekerheid bestaat daar niet. Ikzelf heb de rest van mijn geld aan een oude blanke pater gegeven. Die houdt zich bezig met de zorg voor de armen. Hij is daar het stelsel voor armenzorg. Een gemakkelijke oplossing? De enige die ik kon bedenken.