"In alle dingen"

Gisteren ben ik voorgegaan in een huwelijksviering. Na afloop, in de wagen terug naar huis, blikte ik wat terug op de viering en het feest. Het was toch wel een bijzondere ervaring geweest, vond ik. Maar terugblikkend op mijn terugblik kwam ik tot de vaststelling dat ik eigenlijk steeds opnieuw tot dat inzicht kom als ik jonge mensen voorbereid heb op hun huwelijk. Als je uitgenodigd wordt om getuige te zijn van de liefde tussen man en vrouw en bovendien de kans krijgt om deze liefdesband beetje bij beetje open te trekken naar de liefdesopenbaring van het Evangelie, dan kom je gewoon tot de vaststelling, keer op keer, dat elke menselijke liefde op een unieke wijze afspiegeling is van Gods oneindige liefde. En dan ontdek je elke keer nieuwe dingen.

In de reeks “ Kruispunt ” van de RKK (Nederlandse televisie) heb ik net het interview met André Louf bekeken. Dom Louf is de voormalige abt van de Katsberg. De bijna 80-jarige trappist is een ware icoon binnen de Katholieke Kerk. Hij is thans kluizenaar in het Zuiden van Frankrijk. In het vraaggesprek vertelt hij allerlei boeiende dingen. Maar toen ik even nadacht over het programma, merkte ik dat dat het niet was dat mij het meest geraakt heeft. Ik heb namelijk al heel wat van zijn pennenvruchten gelezen. Echt nieuw waren die zaken niet voor mij. Wat bij bijbleef is nogal banaal. Namelijk dat in zijn kluis de Franse radio aanstond, en wel op een heel populair praatprogramma. Vervolgens dat de keuken van zijn kluis chaotisch slordig was. Louf, zo werd me duidelijk, is een heel gewone mens. Net zoals ik. Gelukkig maar.

Vandaag hadden we meer dan 80 vooral bejaarde medebroeders op bezoek. Aanleiding was de “provinciebarbecue” ter afsluiting van 10 dagen vakantie voor jezuïeten op rust. Heerlijk weer, lekker eten, maar vooral een heel broederlijke sfeer. De bijeenkomst was begonnen met een eucharistieviering waarin pater Jan Koenot sj, provinciaal van de Vlaamse jezuïeten, voorging. Aan het einde van de viering sprak hij zijn ontroering uit. Vóór hem zaten al die medebroeders die in de laatste fase van hun leven waren. Sommigen lichamelijk en ook geestelijk zichtbaar gehavend. Hij voelde grote dankbaarheid voor al die mooie levens. Zoveel werk, zoveel inzet, zoveel genade. Is de grootste genade niet die van de dankbaarheid?

Het blijkt een “mega”-succes te zijn. De dienst voor roepingen van het bisdom Besançon in Frankrijk heeft op internet een parodie gelanceerd van een bekend amusementsprogramma: " Prêtres Academy ". Bedoeling is om er het dagelijks leven van jonge priesters voor te stellen adhv korte maar professionele videootjes. Een combinatie van humor en ernst. Meer dan 100.000 hits op minder dan 2 weken. Twee grote TV-journaals hebben er hun eerste onderwerp aan gewijd. Het regent reacties op de persdienst van het bisdom. Sommige woedend wegens het “banaliseren” van het priesterambt. De grote meerderheid heel enthousiast. In communicatietermen heet dit een voltreffer.

In het boek “surprised by joy” beschrijft C. S. Lewis de zoektocht die hem gebracht heeft tot het christelijke geloof. De vreugde speelt daar een centrale rol in. De laatste regels van deze spirituele autobiografie worden er des te sterker door. “Welnu, om te besluiten, wat is er geworden van de “Vreugde”? Immers, per slot van rekening, is dit het belangrijkste onderwerp van dit verhaal. Eerlijk gezegd, sinds ik christen geworden ben heeft dit onderwerp voor mij bijna alle belang verloren. In tegenstelling tot Wordsworth, beklaag ik me overigens niet dat wat ik vluchtig gezien heb verdwenen is. Voor zover het waard is om gezegd te worden, ik geloof dat ik de bevlieging van weleer, de zachtheid vermengd met de bitterheid van voorheen, even vaak en even duidelijk gevoeld heb na mijn bekering als in om het even welke andere periode van mijn leven. Maar ik weet nu dat die ervaring, opgevat als een persoonlijke geestesgesteldheid, nooit het belang heeft gehad dat ik er vroeger aan hechtte....

Ik heb zonet enkele uitspraken gelezen die Kardinaal Martini sj doet in een zopas verschenen interviewboek met een Duitse medebroeder over de jeugd. Hij doet er een vurige oproep aan de Kerk om de dialoog aan te gaan met de jeugd. Niet vanuit een hiërarchische positie. Maar wel op voet van gelijkwaardigheid. Hij stelt zich niet moraliserend op. Dat is niet de stijl van Martini. Toch zegt hij dat vele jongeren “noch kracht noch geestelijke spieren hebben. Met spieren verwijs ik naar het feit dat je erop vertrouwt dat je een bijdrage kan leveren tot het redden van het leven van een ander, tot het gelukkig maken van anderen, het feit je bewust te zijn dat dit ook jouw taak is.” "Jongeren opvoeden tot mensen voor anderen", zo omschreef wijlen pater Arrupe sj meer dan 30 jaar geleden de opvoedkundige taak van de Sociëteit. Laat ons nog maar een tijdje verderdoen met onze " Sociale Projecten "! ( Carlo Maria Martini sj en Georg Sporschill sj, Ueber das Risiko des Glauben...

Vorig WE heb ik doorgebracht in de abdij van Orval. Ik ben bepaald geen monnik en voel me niet aangetrokken tot het monastieke leven of het monastieke gebed. Toch ben ik graag in een abdij. Ik heb er de laatste jaren systematisch mijn eigen retraites gedaan. Voor mij verwijst het monastieke leven naar de kern van het christen-zijn: de gratuiteit. Is het nuttig? Neen. Er zijn zaken die veel nuttiger zijn. Echte liefde is niet nuttig. Maar aan het einde van het leven is liefde het enige wat overblijft.

Ik heb zonet een boek gekocht over Edith Stein. Het is een biografische studie, van de hand van Cécile Rastoin, een Franse karmelietes. Hopelijk is het boek even goed als het citaat waarmee het begint. Auteur is Ben Zoma, een Joodse Rabbi uit de 2de eeuw. Wie is wijs? Diegene die iets kan leren van elke mens.

Gisteren gaf ik een voordracht over ignatiaanse spiritualiteit , aan de hand van het levensverhaal van Ignatius. Telkens opnieuw voel ik me aangesproken door die man. In het bijzonder door zijn Godsvertrouwen, in woord en daad. Er werd me gevraagd om de avond te besluiten met een korte gebedstijd. Eerst heb ik de aanwezigen uitgenodigd om wat terug te blikken. Vervolgens hebben we samen het Suscipe gebeden. Voor mij het mooiste gebed van Ignatius, het gebed dat hem ten voeten uit tekent. Neem, Heer, en aanvaard heel mijn vrijheid, mijn geheugen, mijn verstand en heel mijn wil, alles wat ik heb en bezit. U hebt het mij gegeven, aan U, Heer, geef ik het terug. Alles is van U, beschik erover geheel volgens uw wil. Geef dat ik U mag liefhebben, die genade is mij genoeg. Ignatius van Loyola

Ik heb dit jaar heel wat Dostojewski gelezen. Soms wat het op de tanden bijten. Beschrijvingen kunnen heel lang zijn, en soms lijkt het verhaal zich te verliezen in steeds weer nieuwe zijlijnen. De kracht van Dostojewski ligt voor mij in zijn vermogen om telkens weer de schoonheid van de mens te ontsluieren. In het bijzonder bij mensen die lijden. Vaak onverwacht, midden in een crisismoment, toont hij hoe het de liefde is en enkel de liefde die de mens redt. En ook dat de armen, geestelijk of materieel, hier op een heel eigen wijze voor openstaan. Hij schrijft niet vaak uitdrukkelijk over het Evangelie. Maar elk woord ademt het uit.

“ Thinking faith ”, het virtuele tijdschrift van onze Engelse medebroeders, publiceerde gisteren het eerste deel van een interview met Pater Nicolás, de nieuwe Generale Overste van de Sociëteit van Jezus. Volgend uittreksel gaat over de gehoorzaamheid . “Het is de Paus zelf die ons vraagt om creatief te zijn. Als de paus ons vraagt om gehoorzaam te zijn, dan vraagt hij een gehoorzaamheid die open staat voor creativiteit. Het gaat niet over het type gehoorzaamheid dat zegt “ik handel omdat een ander het beslist heeft”. Dat is geen echte gehoorzaamheid (daar moeten we een ander woord voor gebruiken!). Gehoorzaamheid betekent: we zoeken samen wat het best is voor het Rijk van God, voor de wil van God, voor wat goed is voor de mensen. Velen hebben een verkeerd idee over gehoorzaamheid. Ze denken dat gehoorzaamheid betekent dat je de talenten die je gekregen hebt zou moeten terzijde schuiven, dat je niet meer zou mogen nadenken of creatief zijn; dat je vanalles zou moeten opgeven om ee...

Bovenaan op de titelpagina van “De standaard” staat de laatste tijd een publiciteit voor erotische tekeningen. Tot voor enkele jaren stond op die plaats het logo: AVV, VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Christus). Wel iets anders. En toch is er meer dan één link. De gedrevenheid van Eros is misschien wel de sterkste aangeboren kracht in de mens. Ook in de gelovige mens. Maar Eros moet bevrijd worden van zichzelf. Hij moet aangevuld, opengetrokken en gehumaniseerd worden. De mens die niet gedreven wordt door het verlangen dat Eros is dreigt te vervallen in lusteloosheid en passiviteit. Maar als, op welke wijze dan ook, de Agapè niet duurzaam wordt geënt op de Eros, dan dreigt Eros een snelweg te worden naar bitterheid, frustratie en hopeloosheid. Nogal wat vormen van hedendaagse kunst illustreren dit. Enkel Eros en Agapè samen maken de mens ten volle tot mens.

Gisterenavond heb ik een rondleiding gekregen in “ De Krijtberg ”. Het is een neogotische jezuïetenkerk, gelegen in het hartje van het oude Amsterdam. Je weet niet wat je ziet. Het lijkt wel een Italiaanse suikertaart. Een overdaad aan beelden en kleuren, van boven tot beneden. Niet onmiddellijk iets waar ik me spontaan toe aangetrokken voel. Maar het heeft toch echt iets. Je voelt dat er een ontzaglijk rijke en subtiele religieuze ervaring achter schuilgaat. Ook al kan ik veel van de codewoorden niet lezen. Begin de jaren 70 is dit gebouw ei zo na afgebroken wegens te lelijk. Vandaag is het helemaal gerestaureerd en herbergt het een van de meest dynamische en jonge katholieke gemeenschappen van Amsterdam. Meer dan 150 vrijwilligers. Zullen we over 20 of 30 jaar ook zo terugkijken op sommige dingen die we vandaag aan het doen zijn?

“ Bij het zien van die menigte mensen werd Jezus door medelijden bewogen, omdat ze afgetobd neerlagen als schapen zonder herder. Toen sprak Hij tot zijn leerlingen: “De oogst is wel groot, maar arbeiders zijn er weinig. Vraagt daarom de Heer van de oogst arbeiders te sturen om te oogsten .” (Mt 9, 36-38) Het is bijna 2000 jaar geleden dat Matteüs dit neerschreef. Toch lijkt me niet dat het aan actualiteit heeft ingeboet. De context is nu wel heel anders. Onze levensstandaard is spectaculair gestegen. En daarmee ook een bepaald niveau van welbevinden. Maar de nood aan de Herder is zo mogelijks nog groter geworden. Tussen alles mogelijk en alles onmogelijk kan de afstand verrassend klein zijn. Ik vind het overigens best wel “troostend” dat Jezus zelf reeds zei dat er maar weinig arbeiders beschikbaar zijn. En ook dat het de Heer van de oogst is, en niet de arbeiders, die de eindverantwoordelijkheid dragen. Hij nodigt ons uit om te vragen. Écht vragen - en dus luisteren naar een mogeli...

Patrick Poivre d’Arvor is de bekendste journalist van de Franse televisie. De voorbije 21 jaar heeft hij onafgebroken het meest populaire televisiejournaal gepresenteerd: “le 20 heures”, van TF1. PPDA is 61 jaar oud. Begin deze week heeft hij via de pers vernomen dat hij vervangen zou worden door een jongere collega wegens te oud en dus niet meer aantrekkelijk voor de jongere generaties. PPDA was een gevaar geworden voor de groei van zijn werkgever. Voor dit argument moet alles wijken. Zelfs de meest elementaire vormen van beleefdheid en menselijk respect. In Frankrijk staat de vrijheid hoog aangeschreven. Maar sommige uitdrukkingsvormen van economische vrijheid ruiken verdacht veel naar instrumentalisering van de mens en determinisme.

“ Op een bepaald ogenblik merkte ik dat ik begon te houden van datgene wat me voordien mateloos kon irriteren bij mijn vrouw. ” Dit vertelde me eens een man van middelbare leeftijd toen hij het had over wat de liefde voor zijn vrouw concreet betekende. Je zou er soms aan twijfelen dat mensen gemaakt zijn om samen te leven. De heilige Jan Berchmans sj , die nochtans maar heel kort geleefd heeft, schreef dat het gemeenschapsleven voor hem het grootste kruis was. Toch ervaar ik het samenleven met anderen, voor mij dan in het bijzonder met medebroeders, als een genade. Een kruis kan overigens ook een genade zijn … Het is voor mij een voortdurende uitdaging, een dagdagelijks laboratorium waar ik steeds weer nieuwe recepten voor naastenliefde ontdek, ontvang of soms moeizaam probeer uit te vinden.

“Ik ben er beschaamd over”. “Ben je niet beschaamd?” … Ik hoor of zeg het wel eens. Ik denk dat ik dit minder ga doen. Niet zozeer omdat er voortaan minder aanleiding toe zou zijn. Wel omdat ik meer en meer tot het inzicht kom dat schaamte nergens toe leidt. Welintegendeel. Het werpt je terug op jezelf. Niet in openheid. Wel in verborgenheid die verstikkend kan werken. Het object van de schaamte wordt al te vlot bedekt onder een dikke laag van onbespreekbaarheid en dreigt daar te gaan rotten of gisten. Spijt en berouw leiden tot een andere dynamiek. Die maakt dat er een ommekeer kan komen, een bekering. Met leven en groei aan de horizon.

Gisteren nam ik deel aan vergadering van afgevaardigden van een grote scholengroep uit het katholiek onderwijs. Zij werken aan het invoeren van een sociale vorming voor hun leerlingen, geïnspireerd aan de sociale projecten van de jezuïetencolleges . Op een bepaald moment kwam de vraag of het wel wenselijk is om een dergelijke ervaring te verplichten voor alle leerlingen. Een vraag waar ik intussen mee vertrouwd ben. Zonet las ik de nieuwsbrief van het Sociaal Project van het Onze-Lieve-Vrouwcollege in Antwerpen. Een daarin opgenomen citaat uit het stageverslag van een leerling geeft – een groot deel van - het antwoord. “ Ook heb ik meer dan ooit gemerkt dat ik gelukkig ben, tevreden ben als ik een ander heb kunnen blij maken, als ik iets goed voor iemand anders heb gedaan .”

Dit las ik zonet in de autobiografie (1955) van de beroemde Ierse schrijver C.S. Lewis . “ Ik ben van oordeel dat wie beweert dat leerkrachten hun leerlingen moeten aanmoedigen om de kranten te lezen de bal volledig mis slaat. Nog voor ze 20 zijn zullen ze vaststellen dat nagenoeg alles wat ze gelezen hebben tijdens hun jeugd overdreven was of slecht geïnterpreteerd, als je al niet moet zeggen dat het zonder meer vervalst was wat de feiten aangaat, en dat het meeste van die informatie elk belang heeft verloren. Bijna alles wat ze zich herinneren dienen ze dus te vergeten; en ze zullen waarschijnlijk een onverbeterlijke smaak voor het vulgaire en het sensationele verworven hebben, alsook de verderfelijke gewoonte om te vlinderen van de ene paragraaf naar de andere om iets te vernemen over de echtscheiding van een Californische actrice, het ontsporen van een trein in Frankrijk, en de geboorte van een 4-ling in Nieuw-Zeeland.” Zelf lees ik nauwelijks de krant. Wel internet …

Deze avond hadden we, zoals gewoonlijk op maandag, communauteitsavond. Het schema is telkens hetzelfde: eerst een half uur stil gebed, samen in de kapel; vervolgens gezellig avondmalen; en dan praten we zo’n twee uur met mekaar: we leggen de agenda’s open en wisselen uit over een vooraf bepaald onderwerp; we eindigen met een pintje. Deze maal ging het over ontspanning. Niet meteen mijn specialiteit … Het werd een boeiend en open gesprek waarin elkeen kon vertellen hoe en wanneer hij zich al of niet kan ontspannen; wat helpt en wat belemmert. Niet meteen origineel. Wel echt en herkenbaar. Een medebroeder vertelde dat dat halve uur stil gebed bij het begin voor hem ontspanning bij uitstek was. En een ander zei dan weer dat in ogenblikken van grote stress het in laatste instantie het stille gebed is dat hem verder helpt. Typisch voor religieuzen? Ik ben er nog niet zo zeker van.

Gisterenavond was ik te gast op een “alumni night”. "Stibbe", het Brusselse advokatenkantoor waar ik 20 jaar geleden medewerker werd, nodigde zijn alumni uit voor een feestelijke avond. “In mijn tijd” was het kantoor ondergebracht in Ukkel, in een wirwar van appartementen. Enkele jaren geleden verhuisde het naar een prestigieus kantoorgebouw, vlak bij het Centraal Station. Het was goed om er even terug bij te zijn en te praten met oude bekenden. Toch heb ik op geen enkele manier heimwee gevoeld. Ik heb die bladzijde definitief omgeslagen. Al een hele tijd. Ik heb er iets meer dan een jaar deeltijds gewerkt. Achteraf beschouwd is het de vorming die ik daar gekregen heb die mij, op zijn minst qua methode, thans het meest dienstbaar is. Ik heb er enkel gewerkt aan dossiers voor het Hof van Cassatie. Die vragen een heel eigen techniek: precies verwoorden wat je verlangt te zeggen, zonder de minste dubbelzinnigheid of onduidelijkheid; heel strikte opbouw en structuur … Niet meteen...

Dit korte citaat geef ik u graag mee. Ik hoorde het deze morgen uit de mond van Benoît Standaert osb. Het komt van de heilige Franciscus van Sales. De mensen willen meer de vertroostingen van God dan de God van de vertroosting.

Deze voormiddag was Dom André Louf te gast in de Oude Abdij. Hij heeft gesproken over Symeon van Taibouteh, een monnik-kluizenaar van het einde van de 7de eeuw, uit het Midden Oosten. Louf citeerde uitvoerig uit een toespraak gegeven door Symeon naar aanleiding van de inwijding van een cel. Of wij daar vandaag nog iets kunnen mee doen? Oordeel zelf maar. “ Wanneer het je lijkt dat je broeders slecht zijn, wees niet onmiddellijk gestoord en verward, en spaar hen je dwaze ijver. Kijk liever in je binnenste en begrijp dat het de spiegel van je geweten is die bezoedeld is wanneer je de overtredingen onderzoekt van wat zou moeten zijn of de jaloersheid en de kwaadaardigheid van anderen. Besef dat het je verstand is dat nu als onzuiver beschouwt wat zuiver is. Begrijp zodoende dat het kwaad dat je bij de anderen ziet alleen maar de schaduw is van de bezoedelde beelden die in de spiegel van je eigen hart ingedrukt zijn, in je binnenste; Als iemand niet in staat is zijn naaste te zien zoals hi...

Voorgaan en prediken doe ik graag. Er is de schoonheid van de liturgie, de rijkdom van het Woord, het aanvoelen van de gemeenschap, de samenzang … Maar het meest aangrijpend in het priesterambt vind ik het toedienen van de sacramenten. Eucharistie en biecht, doop en huwelijk. Met ziekenzalving heb ik weinig ervaring. In zijn romans beschrijft Graham Greene op heel aanschouwelijke wijze de kern van dit onwezenlijke geloofspunt: Gods rechtstreekse aanwezigheid in die zichtbare, hoorbare of voelbare tekens. Het maakt alles anders. Het is een genade om de sacramenten te ontvangen. Maar ik ervaar het vaak ook als een genade om ze te mogen toedienen.

Ik heb me duidelijk vergist. Maar goed ook. Deze morgen bij de tandarts geweest. Een al wat oudere man. Ik schat dat hij al minstens 40 jaar dag in dag uit aan tanden werkt. Weinig opwindend, zo dacht ik. En toch, de tandarts, nadat hij mijn tand verzorgd had, wist met zijn vreugde en fierheid bijna geen blijf. Niet dat mijn tand hem voor zo’n onwaarschijnlijke uitdaging geplaatst had. Maar gewoon, zo vertelde hij met een brede glimlach, de voldoening van een goed uitgevoerd werk. Ik houd echt veel van mijn job, zei hij, bij het betalen. Ja, roeping bestaat. In alle mogelijke vormen. En het uiteindelijke merkteken is steeds hetzelfde: vreugde.

Vandaag was de voorganger in het rood: feest van de Ugandese martelaren. Het woord martelaar heeft de laatste jaren een verdachte bijklank gekregen. Het islamitische terrorisme zal daar wel niet vreemd aan zijn: mensen die zichzelf en anderen bewust van het leven beroven. Moord en zelfmoord. Christelijke martelaren doden niet. Noch zichzelf, noch anderen. Het zijn mensen voor wie het geloof in Jezus Christus op de allereerste plaats komt. De liefdeskracht die zij ontvangen is zo groot, dat zij die voor niets willen inruilen. Ook niet voor hun eigen leven. Deze dagen ben ik aan het lezen in de brieven van de eerste jezuïetenmissionarissen bij de Huronenindianen in het 17de-eeuwse Canada. Een groot deel van hen is op gruwelijke wijze vermoord door de Irokezen. Zij wisten dat een dergelijk levenseinde voor hen waarschijnlijk was. Zij konden, tot op het laatste moment, vluchten. Zij kozen er bewust voor om te blijven. Ontstellend. Of moet ik eerder zeggen confronterend? Zeker is dat het...

We hebben een “keigoed” product te verkopen. Het heeft zijn kwaliteit al millennia lang bewezen. Toch presteren we maar mager op de markt in West-Europa. Zoveel andere producten liggen veel beter op diezelfde markt. De consumenten wéten dat er veel fake tussen zit. Toch kopen ze. Het wordt hen gewoon heel deskundig aangepraat. Telkens opnieuw, en steeds anders. Publiciteit is een kunst geworden. Er wordt massaal in geïnvesteerd. En het werkt. Efficiënte communicatie volstaat niet. Maar het is wel een noodzakelijke en haalbare stap. In de Kerk leren we, heel geleidelijk, hoe te communiceren op een markt met een breed aanbod en een meedogenloze concurrentie. Het moet professioneel gebeuren, en op voet van gelijkheid. Misschien is dit laatste nog wel het moeilijkste.

Ik heb zonet een voordracht gegeven over de uitmuntendheid in de ignatiaanse onderwijstraditie . Bij mijn inleiding had ik het over al die jezuïeten die, tot op vandaag, een groot deel van hun leven investeren in onderwijs en onderzoek van strikt profane onderwerpen: wiskunde, talen, biologie, astronomie … Ik stelde daarbij dat dit voor hen “maar” een middel is om te komen tot een groter doel, namelijk dat van het werken aan het Rijk van God. Achteraf maakte ik me de bedenking dat ik beide net iets té vlot aan mekaar had tegengesteld. Het gaat immers niet over tegenstelling, maar wel over spanningsveld waarin beide hun eigen plaats en belang hebben. Tot de kern van de christelijke openbaring behoort namelijk het mysterie van de Incarnatie: God is mens geworden. Maw, God is ten volle in de materie gekomen. Daardoor geloven we dat heel onze mensenwerkelijkheid goddelijke waardigheid heeft gekregen. Kennis van die mensenwerkelijkheid kan dan ook an sich dichter bij God brengen. Dat is ook...