"In alle dingen"

Ja, er is hoop!

Vandaag viert de Kerk, de ignatiaanse familie en in het bijzonder de Sociëteit van Jezus het feest van de heilige Ignatius van Loyola. We gedenken zijn overlijden dat plaatsvond op 31 juli 1556. Bovenstaande foto is er een van het doodsmasker van Ignatius, bewaard in onze Generale Curie in Rome. Tijdens zijn leven heeft Ignatius nooit gewild dat er ook maar één portret van hem werd gemaakt. Amper had hij zijn laatste ademstoot uitgeblazen, of men nam een wassen afdruk van zijn hoofd en begon hem te portretteren. Ik vermoed dat dit voor hem een kwestie was van nederigheid. Zijn aura was immers reeds tijdens zijn leven erg groot. Voor zijn bekering, en, tot zijn schade en schande ook nog heel wat jaren erna, was Ignatius een behoorlijke ijdeltuit. Nederigheid was niet aan hem besteed. Het is maar beetje bij beetje dat hij daarin gegroeid is. En aan hetzelfde ritme is Ignatius een dankbaar man geworden.

Ik heb zonet een boek uit van José Saramago “Memoraal van het klooster”. Het is een historische roman die zich afspeelt in het eerste kwart van de 18de eeuw rond de bouw van het klooster van Mafra, dicht bij Lissabon. Saramago is een Portugees die aan het einde van vorige eeuw de Nobelprijs literatuur heeft gekregen. De man heeft een goede pen en heeft heel wat historisch onderzoek gedaan om dit boek te schrijven. Dit boek gaat door voor een van zijn meesterwerken. Toch vind ik het resultaat niet overtuigend. De religieuze dimensie is een van de rode draden van het hele verhaal. Maar Saramago houdt niet van het katholiek geloof en de Kerk. Welintegendeel. Ze worden systematisch afgedaan als hypocriet, achterlijk, verknechtend, vals … Nergens tref je ook maar één passage aan waarin met sympathie geschreven wordt over welk aspect dan ook van de christelijke traditie. Die systematische ironie maakt dat het totale portret geloofwaardigheid mist. Augustinus zegt dat je maar echt kan kennen...

Het kind liep barvoets op het gras en begon plots te brullen. Een doorn in het voetje die hij er overigens zelf meteen wist uit te peuteren. Luid huilend kwam hij bij mama die hem rustig troostte, een dikke zoen gaf op de voet … Na 3 minuten was hij terug aan het stoeien in de tuin. Een beetje later zag ik moeder en zoon een gezelschapspel spelen; wel een half uur lang. Tijdens het tafelgesprek vertelde de moeder dat ze de voorbije dagen regelmatig op bezoek ging bij ouders en schoonouders die sukkelden met hun gezondheid. Er was rust en tijd. Tijd en rust. Ik had er deugd van.

In West-Europa neemt een bepaalde vorm van secularisatie nog steeds toe. Dit lijkt me in het bijzonder te gelden met betrekking tot het christendom. Dit wordt verwezen naar de privésfeer. Het is niet netjes om er mee naar buiten te komen. De laatste jaren meen ik, tegelijkertijd, een andere trend te zien. Heel wat van de huidige politieke leiders bekennen zichzelf uitdrukkelijk tot het christendom. In de traditioneel militante leken-Frankrijk erkent Sarkozy dat de godsdiensten een belangrijke rol te vervullen hebben in de samenleving. Ook Merkel, Brown, Berlusconi of Balkenende steken hun christelijke inspiratie niet onder stoelen of banken. Het meest expliciet is ongetwijfeld Tony Blair. In een onlangs verschenen interview in “Le Monde” noemt hij het christelijk geloof de motor van zijn politiek engagement. Ziehier de laatste woorden van dit interview : “ De 20ste eeuw was er een van dwalende ideologieën. Het is mijn droom dat de 21ste de eeuw zal zijn van het vreedzaam naast mekaar...

Als kind had ik er al een zwak voor. Ik kon uren bladeren in mijn prenten- en fotoboeken over dieren en planten. Ik trok graag de natuur in en TV-documentaires over fauna en flora konden niet lang genoeg duren. Vandaag heb ik het opnieuw mogen ervaren. Ik kwam, eerder toevallig, terecht in het museum over de wereldoceanen in Lissabon. Nooit in mijn leven heb ik zo’n mooie aquaria gezien. Deze keren waren het geen foto’s of TV-beelden. De vissen en andere zeebewoners waren er in levende lijve. Enkel een glazen wand scheidde mij van al dat prachtige leven. Ik houd veel van kunst. Ik heb vele mooie kerken en andere gebouwen gezien, schilderijen, beelden en andere producties van het mensenlijke creatieve vernuft. Maar eigenlijk houd ik nog het meest van de natuur. Wat een pracht, wat een verscheidenheid, wat een verfijning, wat een onvoorspelbaarheid. Vlak voor het buitengaan las ik dat 80% van het leven in de oceanen op de een of de andere manier bedreigd is …

Carlos en Nuno zijn twee jonge Portugezen met wie ik een groot deel van de dag heb doorgebracht. We hebben een mooie strandwandeling gemaakt en zij vertelden honderduit. Hun jeugdig enthousiasme was aanstekelijk. Het zouden twee gewone studenten kunnen zijn. En dat zijn ze ook. Maar ze zijn bovendien beiden jezuïet. 6 jaar geleden zijn ze ingetreden in het Portugese noviciaat. De ene heeft nu 4 jaar filosofie achter de rug en bereidt zich voor op twee jaar regentie (stage) in ons college van Lissabon. De ander heeft die stage net achter de rug en vertrekt in september naar Madrid om er zijn theologiestudies aan te vatten. Bij het terugblikken, daarnet, op mijn dag voelde ik troost bij het denken aan deze ontmoeting. Het is gewoon goed om te zien hoe het leven als “gezel van Jezus” zo’n jonge mensen mooi maakt en hen toelaat zich echt te ontplooien. Ook in 2008.

Het was een even vermoeiende als boeiende dag vandaag. De voorbije twee dagen heb ik een sessie gegeven voor een 100-tal leerkrachten en directieleden van onze drie Portugese colleges. Het was boeiend. Niets lijkt zo goed op een jezuïetencollege in Vlaanderen als een ander jezuïetencollege, waar het ook gelegen is. En misschien is diegene die nog wel het meest bijleert bij een vorming, de “vormheer” zelf. Nu mag ik nog wat nagenieten in de vorm van enkele vrije dagen in Lissabon en omgeving. Toen ik woensdagmorgen, vlak voor mijn vertrek, ontbijtte in Drongen, stond de verwarming aan in de keuken. Hier is het “gewoon zomerweer”, ttz flink in de dertig graden. ’s Nachts koelt het ietsje af, maar niet veel. Ik kan er uitstekend mee leven. Deze morgen kwam broeder José mij oppikken en samen zijn we naar Coïmbra gereden, een mooie universiteitsstad met een rijke jezuïetengeschiedenis. De voormalige jezuïetenkerk is thans de kathedraal, en de eromheen liggende gebouwen van de oude Soc...

Ik luister nogal eens naar de BBC World. En vermits ik doorheen Frankrijk reed, wisselde ik gisteren af met France Culture. Interessant om te horen hoe verschillend de verslaggeving over de Belgische politieke crisis was op beide “ernstige” zenders . Voor de BBC was het duidelijk dat de verantwoordelijkheid lag bij de Franstaligen. Even duidelijk was het voor France Culture dat het de Vlamingen waren die deze keer echt overdreven hadden. Het zal wel geen toeval wezen dat de BBC verwees naar Nederlandstalige bronnen (VRT) en France Culture naar “Le Soir”. Wie heeft gelijk? Wie spreekt de waarheid? Waarschijnlijk beiden. De waarheid heeft nu eenmaal oneindig veel facetten. De “waarheid” volstaat duidelijk niet om mensen samen te doen leven. Er is ook rechtvaardigheid nodig, en respect, eerlijkheid en vergevingsgezindheid. Voor ons mensen is die relationele component van de werkelijkheid zo mogelijk nog belangrijker.

Vandaag hebben we een uitstapje gemaakt naar Sainte Anne d’Auray, het belangrijkste bedevaartsoord van Bretagne. Een grote basiliek met esplanade, heel wat kapellen en bijhorende gebouwen. Na het bezoek aan de basiliek ging ik even zitten, vlak bij de uitgang, naast een wijwatervat. Eerst zag ik een groep dames van middelbare leeftijd. Een voor een doopten ze een vinger in het vat en maakten een kruisteken. Meteen erna zag ik een jonge vader die zijn zoontje van enkele jaren oud geduldig een kruisteken leerde maken. Tot slot zag ik een jongetje dat op zijn eentje rustig een kruisteken maakte. Vervolgens stak het opnieuw de hand in het wijwatervat en ging naar een broertje of zusje in de kinderwagen. Rustig bevochtigde het de vinger van het kind, en stuurde diens handje om op zijn beurt een kruisje te slaan op zijn borst. Gewone mensen.

Hij had er echt geen zin in. 20 jaar lang had hij rondgezworven. Van Salamanca tot Antwerpen, over Londen en Parijs. Ignatius van Loyola was een vrije vogel. Beter gezegd, hij volgde trouw de stem die hij diep in zijn biddende hart had leren onderscheiden. En op een bepaald ogenblik werd het duidelijk dat aan de eeuwige pelgrim gevraagd werd om de leiding op zich te nemen van de opstartende Sociëteit van Jezus. Gehoorzaam als hij was, heeft Ignatius deze zending aanvaard. Voortaan werd hij bestuurder. Vergaderen, brieven dicteren aan een bureautje, eindeloos vergaderen en luisteren naar mensen. Het was niet meteen datgene waarvan hij gedroomd had. 15jaar lang is hij algemeen overste geweest van de Sociëteit van Jezus. 15 jaar lang heeft hij geleefd, gebeden en gewerkt in deze drie kamertjes in Rome. En uit de enkele bewaard gebleven fragmenten van zijn geestelijk dagboek blijkt dat ook dit werk voor Ignatius vindplaats was van God. Het is hier dat Ignatius gestorven is in 1556.

Ik ben enkele dagen op verlof in Pen Boc’h, een klein bezinningscentrum van de Franse jezuïeten in de Golfe du Morbihan (Bretagne). Ik ben hier samen met Hervé, een bevriende medebroeder en enkele andere “compagnons”. De sfeer is heel “bon enfant”: rust, wandelen, lezen, wat zwemmen (als het niet te koud is). ’s Middags vieren we de eucharistie in een mooie, typisch Bretoense kapel. In het koor zijn er drie grote glasramen die het leven van Sint Jozef voorstellen, neogotisch van stijl. Ik vind ze niet alleen best mooi, maar ook zinvol. Ze stellen de gekende taferelen voor uit het leven van de “voedstervader” van Jezus. In al hun eenvoud en vertrouwdheid helpen ze me om te komen tot gebed.

Ik kreeg zonet een mailtje binnen van Memo, een Colombiaanse medebroeder. Hij was dolgelukkig met de bevrijding van Ingrid Betancourt in Colombia. Zelf is hij de initiatiefnemer van “ Operación Kolbe ”, een ambitieus hulpproject voor de meer dan 5000 gegijzelden in Colombia. Ook in zijn familie zijn er verschillende slachtoffers. Ik heb meteen op internet de beelden en woorden van Ingrid Betancourt bekeken en beluisterd. Wat mij het meeste trof was haar vergevingsgezindheid en haar spontane (publieke) dankgebed. Na ruimschoots 6 jaar gevangenschap, geen zweem van haat of wraakgevoelens. Ook voor mij, reden om te danken.