Waarheid in tijden van internet (1/15): paus en ongelovige op zelfde niveau
Een tijd geleden gaf ik een voordracht aan de
theologiefaculteit van de KULeuven over “Waarheid in het digitale tijdperk”.
Enkele uittreksels. (1/15)
1. Horizontale communicatiestructuur
(Zes dynamieken van de internetomgeving)
In het wereldwijde web staat
ieder op gelijk niveau. Digitale communicatie is horizontaal. Ieder kan publiceren, reageren en delen. Velen
doen dit ook. Internet staat wars van hiërarchie. Het verdraagt geen censuur.
Zo ben ik, bijvoorbeeld, beheerder van de Facebook-pagina van de Video van de Paus, deel van het
officiële Vaticaanse communicatienetwerk. De enige voorwaarde om beheerder te
worden was dat ik nooit een commentaar zou verwijderen. Onheuse commentaren
dienen gecorrigeerd te worden door andere surfers, middels door hen zelf
toegevoegde commentaren. Niet door de verantwoordelijken.Voordeel is dat de
surfer zich zo een beeld kan vormen van hoe de content wordt ontvangen door
zijn medesurfers en zelf zijn steentje kan bijdragen. Problematisch is dat de
reacties vaak een vertekend beeld geven daar zij facto gemonopoliseerd worden
door een kleine groep veelschrijvers.
Hierbij sluit aan het feit dat de
surfer verlangt betrokken te worden in het digitale communicatiegebeuren. Op
zijn minst, om daar de mogelijkheid toe te hebben. De content dient op zo’n
wijze aangeboden te worden dat zij niet pretendeert de uit de hemel
neergedaalde definitieve waarheid te zijn. Spreken vanuit een (vermeende)
machtspositie of definitieve uitspraken
zijn problematisch in de digitale omgeving.
Waar vroeger de publieke opinie
voornamelijk gevormd werd door professionals verbonden aan structuren met een
duidelijke identiteit, gebeurt dit nu door jan en alleman. Vaak met kwalijke
gevolgen voor de kwaliteit. Tegelijk is er een steeds toenemende professionele
productie van content die bewust manipulatief of vervalsend is, al dan niet
anoniem of met schuilnamen.
Dit oneindig brede aanbod aan
informatie van divers allooi verklaart dat we inzake feitelijkheid in een heel paradoxale situatie terecht gekomen
zijn. De truth zegeviert en tegelijk zijn we in het post truth tijdperk beland.
ð Veel vluchtelingen die van waar ook ter wereld in een ander land
aankomen, zijn perfect geïnformeerd over de meest diverse aspecten van dat
land. De alerte, digitaal actieve gelovige in le Lage Landen kan beter geïnformeerd
zijn over de Vaticaanse actualiteit dan zijn bisschop.
ð Tegelijk lijkt in de publieke opinie en zelfs bij beleidmakers de historische
feitelijkheid op zijn zachtst gezegd aan belang te hebben ingeboet. In het brexitdebat
hebben we Britse toppolitici horen zeggen dat ze lak hadden aan de cijfers. In
de eerste persconferentie na de inauguratie van Donald Trump introduceerde Sean
Spicer, de toenmalige perssecretaris van het Witte Huis, het merkwaardige begrip alternative facts. Zo kwalificeerde hij
de door hem genoemde aanwezigheidscijfers bij die inhuldiging. Bij klassiek
gevormde journalisten heet dit gewoon leugens.
Het illustreert dat waarheid in het digitale tijdperk meer
een intersubjectief gebeuren, een dynamisch gegeven is geworden, eerder dan een
objectief, definitief en vaststaand gegeven.
Reacties