Als misbruik misbruikt wordt

Hieronder vind je mijn homilie voor deze 23ste zondag door het jaar

                              Jesaja 35,4-7a            Jacobus 2,1-5             Marcus 7,31-37

Twee weken geleden vloog paus Franciscus terug naar Rome, na een bezoek aan Ierland. Enkele uren daarvoor had een gewezen Vaticaans diplomaat de paus beschuldigd van doofpot-praktijken en opgeroepen tot ontslag. Uiteraard kreeg Franciscus hierover een vraag tijdens zijn persconferentie in het vliegtuig. Zijn antwoord was kort: Ik zal hier geen woord over zeggen. Tegelijk vroeg hij de journalisten de zaak grondig uit te pluizen. Hij liet ook doorschemeren dat hij later mogelijks wel zou spreken.

De pers had zich niet verwacht aan zwijgen. Zeker niet vanwege Franciscus die vlot spreekt, ook over moeilijke en pijnlijke onderwerpen. Is het dan niet wenselijk dat de waarheid zo snel als mogelijk aan het licht komt? Trouwens, in de evangelielezing van vandaag geneest Jezus een doofstomme. Jezus doet alles opdat mensen zouden spreken. Waarom zwijgt paus Franciscus dan?

Inderdaad, Jezus spreekt en laat spreken. Soms echter kiest Hij om te zwijgen, in het bijzonder tijdens zijn passie. Talrijke valse en tegenstrijdige getuigenissen worden dan tegen hem ingebracht. Hij wordt gevraagd te reageren. Zijn leven hangt ervan af.  Toch beslist Jezus zich niet te verdedigen. Hij zwijgt.

Is er een verband tussen het zwijgen van Jezus en het zwijgen van Franciscus?

Paus Franciscus geeft het misbruikdossier grote prioriteit. Wekelijks gaat hij in gesprek met slachtoffers.  Onlangs heeft hij een kardinaal de kardinaalshoed ontnomen wegens zijn misbruikverleden. Franciscus heeft ook fouten gemaakt. In Chili, bijvoorbeeld. Hij heeft dit toegegeven, en rechtgezet. Het echte probleem hier ligt elders. Onze paus voert een actieve politiek van kerkhervorming waarbij hij de oorzaken en dynamieken van deze verschrikkelijke misbruiken aan de wortel wil aanpakken. Sommigen nemen hem dit heel kwalijk. Die tegenstanders zijn niet talrijk. Ze hebben wel veel middelen. Ze deinzen nergens voor terug.

Hier ligt het eigenlijke schandaal. Het gaat de aanstokers van die ontluisterende rel rond het zogenaamde doofpotgedrag van Franciscus niet om het beschermen van kinderen of andere kwetsbare mensen. De tegenstanders van Franciscus gebruiken platweg de misbruikcrisis om hem een hak te zetten. Net zoals het religieuze establishment Jezus uit de weg heeft geruimd, zo proberen zij nu de luis in de pels, Franciscus, te vernietigen, tegen elke prijs.

Dertig jaar geleden werd Jorge Bergoglio in een ander dossier brutaal aangevallen. Toen reeds antwoordde hij met stilte. Hij schreef hierover het volgende:

Op momenten van duisternis en grote beproevingen, wanneer de knopen en de problemen niet kunnen worden ontward of rechtgetrokken en de dingen niet kunnen worden opgehelderd, dan moeten we zwijgen. … Dan zal de duivel in het licht komen en ons zijn ware bedoelingen laten zien. Hij zal niet langer vermomd zijn als een engel. Hij zal dan ontmaskerd zijn.

De duivel zou maar al te graag hebben dat er een verhit spel van woord en wederwoord op gang komt.  Dat leidt namelijk gegarandeerd tot chaos. Daar houdt Satan van. Zo zou hij nog meer schade kunnen aanrichten. Franciscus, spirituele meester en vriend van de arme en nederige Jezus, weet beter. Zwijgen lijkt een houding van zwakheid. Voor Jezus heeft het geleid naar het kruis. Maar die keuze voor stilte heeft de weg bereid voor de overwinning van de liefde op het kwaad.

In een homilie voorbije maandag sprak paus Franciscus opnieuw over de kracht van de stilte. “De waarheid is zachtmoedig, zij is stil.” “Wat Jezus deed, is niet gemakkelijk: maar de waardigheid van de christen is geworteld in de kracht van God. Tegenover mensen die geen goede wil tonen, tegenover mensen die alleen schandaal, verdeeldheid, vernietiging zoeken, ook in gezinnen: helpen enkel stilte. En gebed.”

Beste gelovigen, in de eerste lezing hoorden we Jesaja zeggen:

Wees sterk en vrees niet, want jullie God … zal jullie bevrijden. …Ja, in de steppe zullen beken ontspringen, rivieren in de woestijn. Het verzengde land wordt een waterplas, dorstige grond wordt waterrijk gebied.

Jezus wil ons leiden naar echt leven. De weg erheen is er een van voortdurende uitzuivering. Paus Franciscus weet dat die uitzuivering diep- en vergaand moet zijn. Ook dat er veel, vaak onherstelbare, schade is aangericht aan kinderen en andere kwetsbare mensen.  Onze Kerk is toevertrouwd aan mensen en dus aan zondaars. Sommigen, ook hoge kerkelijke gezagsdragers, hebben zich aan crimineel gedrag schuldig gemaakt. Toch mogen we geen schrik hebben.

Het hele verhaal van de Bijbel is er een van trouw van God en verraad van de mens. Dat is vandaag niet anders. God blijft ons bevrijden. Ook nu zorgt God ervoor dat onze Kerk opnieuw een plek van leven mag worden. Aan ons om daar met alle kracht aan mee te werken. Ook om ons niet mee te laten sleuren door de stuiptrekkingen van het kwaad. En dus, soms, om te zwijgen.

Laten we, tot slot, nog even luisteren naar wat paus Franciscus ons allen hieromtrent toewenste voorbije maandag:

Moge de Heer ons de genade geven om te onderscheiden wanneer we moeten spreken en wanneer we moeten zwijgen. En dit gedurende ons hele leven: op het werk, thuis, in de samenleving … Zo zullen we meer navolgers van Jezus worden.