Hoe Leo XIV kijkt naar de sociale leer van de Kerk - zoek de verschillen met paus Franciscus

In 2022 schreef de toenmalige Peruaanse bisschop Robert F. Prevost, O.S.A.  een voorwoord bij een Spaans handboek over de sociale leer van de kerk, geschreven door de Canadese theoloog John Joseph Lydon McHugh. Ik heb het voor u gelezen en er enkele uittreksels uit vertaald. Als je het mij vraagt, deze tekst had net zo goed uit de pen van wijlen paus Franciscus kunnen vloeien.

De vraag die ik zou willen stellen, luidt als volgt: wat kunnen we leren van de sociale leer van de Katholieke Kerk?

Het gaat bij dit leren niet zozeer om het uit het hoofd kennen van vaste waarheden die we niet mogen vergeten. Wat de sociale leer ons vooral bijbrengt, is een manier van kijken: hoe we ons verhouden tot de samenleving en tot andere mensen….

Het doel is te leren hoe we ons kunnen toekeren naar maatschappelijke problemen – die steeds weer anders zijn, omdat elke generatie nieuwe uitdagingen, dromen en vragen met zich meebrengt. De sociale leer van de Kerk wil helpen om werkelijk toegang te krijgen tot die vraagstukken. Ze pretendeert niet de waarheid in pacht te hebben, noch in de analyse, noch in de oplossingen. Bij sociale kwesties is het belangrijker hoe we ons ertoe verhouden dan dat we meteen pasklare antwoorden geven op het waarom of het hoe….

Ik weet dat er velen zijn die de inmenging van de Kerk in sociale kwesties ongepast of zelfs ongewenst vinden. De verticale en horizontale dimensies van het geloof lijken soms moeilijk te verzoenen. Zij die een puur verticale Kerk willen, alleen op God gericht, hebben niet noodzakelijk ongelijk; maar ook wie zich op hun medemensen richten en de horizontale dimensie van de Kerk als een deel van haar zending zien, vergissen zich niet….

Zoveel vragen dringen zich vandaag op: het geweld tegen vrouwen, de pijnlijke en vernederende crisis rond seksueel misbruik, machtsmisbruik en gewetensmisbruik, de pastorale zorg voor gescheiden en hertrouwde mensen, en voor leden van de LGBTIQ-gemeenschap. Ook de ecologie en de zorg voor ons gemeenschappelijk huis, de bescherming van inheemse volkeren in het Amazonegebied – om slechts enkele van de vele sociale thema’s te noemen die grondige reflectie en gepaste antwoorden vragen….

Wat moeten we zeggen? De definities van 130 jaar geleden volstaan vandaag niet meer. Dat betekent niet dat ze onwaar of fout zijn, maar dat ze op sommige punten niet langer toereikend zijn. Nieuwe situaties vragen om nieuwe analyses en een bedachtzame respons….

De sociale leer van de Kerk heeft zich in het verleden weten te verbinden met de werkelijkheid. Ook vandaag moet ze dat blijven doen – vertrekkend vanuit fundamentele morele principes zoals de waardigheid van elke persoon, het algemeen welzijn, solidariteit, gewetensvrijheid en andere waardevolle uitgangspunten die in dit boek voortreffelijk worden uitgelegd….

De uitdaging is dus: leer omgaan met sociale vraagstukken, en begrijp dat het niet de theorie is die de werkelijkheid vormgeeft, maar omgekeerd – de werkelijkheid ligt aan de basis van elke theorie. Theorie komt altijd na de werkelijkheid en kan dus slechts een antwoord zijn. De sociale leer van de Kerk, hoe degelijk en doordacht ook, kan nooit een universeel geaccepteerde oplossing bieden – dat zou een illusie zijn. …

Robert F. Prevost, O.S.A.  (thans paus Leo XIV)