"In alle dingen"

Bij Lethielleux en DDB verscheen enkele jaren gelden een boeiend boek: “De Mgr Lefebre à Mgr Williamson. Anatomie d’un schisme”. Florian Michel, historicus, en Bernard Sesboüé sj, theoloog, denken erin na over de historische achtergrond en de theologische en ecclesiologische uitdagingen die het schisma van Lefebre stelt. Beide geleerden geven serene en goed leesbare analyses ten beste van een heel complex dossier. Interessant is te zien hoe Michel aantoont dat Lefebre en zijn volgelingen, tegen wil en dank, heel postmodern zijn: grote argwaan tov het (pauselijke) gezag. Hij spreekt van een “mei 68” van rechts. Eigen aan de traditionalisten is dat ze hun ongehoorzaamheid ten aaanzien van het hoogste gezag in de Kerk rechtvaardigen door beroep te doen op een nog hogere gehoorzaamheid aan de aloude Traditie. Met dien verstande dat ze zélf beslissen welke de inhoud is van die Traditie waaraan ze willen gehoorzamen. Maar het eigene van de christelijke gehoorzaamheid is net dat je gehoorzaa...

(7/7) Ignatiaans leadership: Een  case study: de vier speerpunten Ik zal nu, tot slot, illustreren wat deze gehoorzaamheidstraditie met de driehoek van luisteren, positief a priori en innerlijke vrijheid vandaag concreet kan betekenen.   In 2019 heeft paus Franciscus, op grond van die bijzondere gelofte van gehoorzaamheid, een nieuwe zending gegeven aan de jezuïeten voor de komende tien jaar. Wij noemen dit de vier speerpunten . Het zijn strategische richtlijnen inzake ignatiaanse spiritualiteit, sociale gerechtigheid, ecologie en jongeren. Zij zijn normerend voor al het werk van de Sociëteit van Jezus.   Deze vier speerpunten waren het eindpunt van een dynamiek die helemaal ingegeven is door de jezuïtische gehoorzaamheidscultuur. Het vertrekpunt was een wereldwijde bevraging aan de basis van de jezuïeten en hun partners in de zending. Dit leidde tot een proces van gemeenschappelijke onderscheiding dat bottom-up ging. Het geheel heeft drie jaar geduurd. Vervolgens werden ...

Ignatiaans leiderschap: innerlijke vrijheid (6/7) Een derde karakteristiek van het ignatiaanse leadership komt ook uit de Geestelijke Oefeningen . Het gaat over de eerste, inleidende oefening, Uitgangspunt en fundament   genaamd. Net zoals de vooronderstelling is het een rode draad doorheen het hele ignatiaanse avontuur. Het omschrijft de basishouding van de mens die zich wil inzetten voor het Rijk van God. Het is een uitnodiging tot innerlijke vrijheid. Niet mijn willetje, voorkeuren of gehechtheden, niet wat ik leuk vind of wat de goegemeente aantrekkelijk vindt. Wel datgene waarvan ik, vanuit mijn onderscheidend bidden en luisteren, merk dat God zelf mij en ons ertoe uitnodigt. Het spreekt voor zich dat deze houding van innerlijke vrijheid zowel geldt voor de leidinggevende als voor de medewerker.   Innerlijke vrijheid is nooit een verworvenheid. Ignatius getuigt hoe hij zelf hier mee worstelde. Soms moest hij zijn beslissingsproces onderbreken om eerst te werken aan die i...

(5/7)  Ignatiaans leiderschap - Gehoorzamen, aan de paus nog wel. Hoezo? Luisterend leiderschap in het voetspoor van Ignatius van Loyola - positief a priori Een tweede kenmerk van het ignatiaanse leiderschapsmodel vind je aan het begin van de Geestelijke Oefeningen . Het gaat over de basishouding van wie de Oefeningen doet of geeft. De titel is Vooronderstelling . Ignatius vraagt om te luisteren met een positief a priori. Zó luisteren dat wat de ander zegt of doet betekenis krijgt. Niet luisteren om te zien hoe ik wat ik hoor naar mijn hand kan zetten. Niet luisteren om snel tegenargumenten te kunnen bedenken. Wel: hoe kan ik wat ik hoor plaatsen? Hoe kan ik hier betekenis uit puren voor het grotere goed? Wat zou de ander eigenlijk bedoelen? Dat vraagt om het zwaartepunt niet bij jezelf, wel bij de ander te leggen, ook als die zich onhandig uitdrukt of als wat je hoort tegen je haren instrijkt. Zo luisteren dus dat je je eigen referentiekader loslaat, je inleeft in de wereld van d...

  Ignatiaans leiderschap: een leider die zélf luistert (4/7) De eerste taak van de jezuïetenoverste is om zélf te luisteren. Vooraleer hij wat dan ook doet of beslist dient hij langdurig te luisteren naar zijn medebroeders. De eerste taak van de provinciale of regionale overste bestaat erin jaarlijks elke medebroeder te bezoeken om naar hem te luisteren. Hetzelfde doet die overste ook met de lekenmedewerkers.   Dat gesprek is geen evaluatiegesprek. Het gaat niet over targets. Het is wel een ontmoeting waarin de jezuïet zichzelf mag blootleggen voor zijn overste, wetend dat hij niet zal worden beoordeeld of geoordeeld. Veeleer dan een verplichting, is dit een recht. Je mag het hebben over je vreugde en verdriet, wat goed gaat en wat minder of helemaal niet goed gaat, wat je hoopt, verlangt of omgekeerd, waar je angst voor hebt. Dit betreft zowel het werk als het persoonlijke leven. Het is niet wenselijk dat je de overste hierbij naar de mond praat. Je mag je geweten laten sprek...

  Ignatiaans leiderschap (3/7) Paradox Het kan paradoxaal lijken dat diezelfde jezuïeten de reputatie hebben vrije vogels te zijn. We weten ook dat de jezuïtische aanpak kan leiden tot veel creativiteit. Vrijheid en creativiteit lijken onverenigbaar met een organisatiemodel dat door buitenstaanders als dictatoriaal zou kunnen worden bestempeld.   Inderdaad, het jezuïtische, ignatiaanse leiderschapsmodel is niet enkel hiërarchisch topdown. Het is complexer en subtieler. Er is tegelijk een belangrijke bottom-up beweging. Die draagt sterk bij tot het genie en de efficiëntie van deze leadershipwijsheid. Het is ook zo dat de gehoor -zaamheid, in de zin van luisteren in de diepte, niet enkel geldt voor de ondergeschikte. Ze wordt evenzeer verondersteld bij de leidinggevende. Op verschillende wijzen is die eisende manier van luisteren als een rode draad geweven doorheen de ignatiaanse praxis. Het is in belangrijke mate die luistercultuur die paus Franciscus invoert in wereldkerk via ...

  Ignatiaans leiderschap (2/7) In het ignatiaans leiderschap neemt gehoorzaamheid een centrale plaats in. Gehoorzamen is een woord dat het niet goed doet in onze cultuur. Ga je het googlen dan kom je snel uit op hondendressuur. In de nasleep van de schandalen inzake seksueel misbruik is de laatste jaren ook duidelijk geworden hoeveel geestelijk misbruik er is geweest en nog steeds is in naam van de gehoorzaamheid en andere machtsfactoren.   Gehoorzaamheid aan de paus De gelofte van gehoorzaamheid is een pijler van het religieuze leven. Sommige jezuïeten leggen bovendien een bijzondere gelofte af van gehoorzaamheid aan de paus voor de zending. Dit verwijst naar de oorsprong van de Orde van de jezuïeten: een groepje mannen dat zich, samen met Ignatius van Loyola, ter beschikking stelde van de eindverantwoordelijke van de katholieke kerk. Zo iets als:  Paus, u staat aan de top. U weet best waar de grootste noden liggen. Zeg ons wat u van ons verlangt. We zullen dat naar best...

 Ignatiaans leiderschap (1/7) Ik begin deze serie graag met een grap.  Een jezuïet nam deel aan een conferentie over de religieuze gelofte van gehoorzaamheid. Men vroeg hem: Uw Orde hecht veel belang aan de gelofte van gehoorzaamheid. Wat doen jullie om er zeker van te zijn dat de jezuïeten trouw blijven aan deze gelofte ? Hij antwoordde: Dat is eigenlijk eenvoudig. Onze oversten vragen ons eerst wat we graag zouden doen en dan geven ze ons dat als zending. Zo hebben we nooit problemen met de gehoorzaamheid . Een congresganger vroeg de jezuïet: Maar hebben jullie dan geen medebroeders die niet weten wat ze willen doen? Wat doen jullie dan met hen ? De jezuïet antwoordde: Die maken we overste! Nikolaas Sintobin sj

In 1978 publiceerde Karl Rahner sj zijn vermaarde « Brief van Ignatius aan jezuïeten van nu ». In dit essay kruipt Rahner in de huid en pen van Ignatius van Loyola en levert hij mijmeringen over het betekent vandaag jezuïet te zijn. In dit uittreksel denkt Rahner na over de jezuïtische gehoorzaamheid.  Wie inwendig vrij is, zelfkritiek heeft en bereid is tot stille dienst aan een gemeenschappelijke zaak, wie daarbij nog een beetje humor heeft en mild begrip voor al het dwaze en ontoereikende van de aardse geschiedenis, die zal ook nu geen bijzonder verschrikkelijke problemen hebben met de gehoorzaamheid in een Orde.  Ik heb zelfs de indruk dat een burgerlijke huisvader en werknemer een beperktere ruimte van vrijheid heeft in de profane maatschappij dan jullie in de Orde. In weerwil van dat domme woord in Ignatius' brief over de gehoorzaamheid hoeven jullie geen “kadavergehoorzaamheid” te beoefenen. Wel moeten jullie onbaatzuchtige, nuchtere, dienstvaardige mensen zijn. Er b...

Kort geleden had ik bij de EO (Life Rules) een podcastopname over Bidden met de Bijbel. Ik sprak er over de kern van wat bidden eigenlijk is. Het ging dus over bidden met de Bijbel, maar ook over een gebedsvorm die je amper twee minuten per dag vraagt maar die je leven grondig kan veranderen. Klik hier om dit mooie gesprek te beluisteren. Wil je meer weten over mijn recente boek "Bidden met de Bijbel", klik dan hier .

Uit een brief van Ignatius aan een jezuïet die het niet goed ging Je vergist je als je denkt dat de onrust die je ervaart en de traagheid van de vooruitgang van je geestelijk leven te wijten zijn aan de plaats waar je leeft, je oversten of je medebroeders. Die onrust komt van binnen en niet van buiten. Ik doel hiermee op je tekort aan nederigheid, gehoorzaamheid, gebed, aan je gebrek aan ascese … samengevat je al te geringe vurigheid om te groeien in volmaaktheid. Je zou kunnen veranderen van woonplaats, overste of medebroeders. Maar als je de innerlijke mens niet bijspijkert, zal het je nooit goed gaan. Overal zal je op hetzelfde stoten, tenzij je erin slaagt om nederig, gehoorzaam en toegewijd te worden en je eigenliefde los te laten. Dit is de enige verandering waarnaar je moet streven. Ik bedoel dat je moet proberen om de innerlijke mens te veranderen en hem terug op het juiste pad te richten, zoals een dienaar naar zijn Heer. Ignatius van Loyola

  Uit een brief van Ignatius aan een jezuïet die het niet goed ging Je vergist je als je denkt dat de onrust die je ervaart en de traagheid van de vooruitgang van je geestelijk leven te wijten zijn aan de plaats waar je leeft, je oversten of je medebroeders. Die onrust komt van binnen en niet van buiten. Ik doel hiermee op je tekort aan nederigheid, gehoorzaamheid, gebed, aan je gebrek aan ascese … samengevat je al te geringe vurigheid om te groeien in volmaaktheid. Je zou kunnen veranderen van woonplaats, overste of medebroeders. Maar als je de innerlijke mens niet bijspijkert, zal het je nooit goed gaan. Overal zal je op hetzelfde stoten, tenzij je erin slaagt om nederig, gehoorzaam en toegewijd te worden en je eigenliefde los te laten. Dit is de enige verandering waarnaar je moet streven. Ik bedoel dat je moet proberen om de innerlijke mens te veranderen en hem terug op het juiste pad te richten, zoals een dienaar naar zijn Heer. Ignatius van Loyola

Wie, verblind door eigenliefde, menen gehoorzaam te zijn wanneer zij de overste hebben overgehaald tot wat zij zelf wensen, dwalen jammerlijk. Ignatius van Loyola 

Ignatius van Loyola over de gelofte van gehoorzaamheid "Je eigen wil los kunnen laten is meer waard dan de gave om de doden op te wekken." Ignatius

Voor de glossy Liefke schreef ik een overweging over vertrouwen. In deze serie bied ik enkele uittreksels aan. (6/6) Een laatste vraag die ik wil behandelen is hoe je dan dat sprankelend gevoel van leven wel op het spoor kan komen. Hoe te achterhalen, anders gezegd, waaraan je je wel en waaraan je beter niet toevertrouwt? Dan komen we op het terrein van de gehoor-zaamheid, van het luisteren, van het leren onderscheiden in je hart waar die - vaak stille - vreugde wel of niet aanwezig is. Luisteren kan maar als het voldoende stil is om je heen. Als je jezelf de tijd en de ruimte gunt om stil te vallen en om aandacht te geven aan wat zich afspeelt in je diepere affectieve bedding. Vertrouwen is een levenslang avontuur. Het wordt je gegeven. Aan jou om het te omarmen. Nikolaas Sintobin sj

Bidden is luisteren Bidden is voor ons spontaan: op zoek gaan naar God, met gedachten, met woorden. In gesprek gaan met Hem. Maar de belangrijkste ontdekking is misschien, dat niet wij op zoek zijn naar God, maar dat God allereerst op zoek is naar ons. Ons geloven wordt van veel kramp bevrijd, als we gaan zien dat het begin van alles is, dat God op ons betrokken is, nog voor wij op Hem betrokken zijn. Als dat waar is, mogen we alle zoekende activiteit loslaten. Het gaat erom stil te worden, open te gaan, te wachten. Niet zoeken, maar je laten vinden. Ruimte maken voor Hem die je zoekt. Dat verandert heel ons bidden. Het is niet meer zo actief, het zoeken naar woorden, het vormen van gedachten. Het is stil worden, open gaan, luisteren, ontvangen. Aan je laten doen. Zien waar Hij je in je leven wil ontmoeten. En met alles wat je hebt en bent ingaan op zijn uitnodiging, als Hij je roept bij je naam. ‘Spreek Heer, uw dienaar luistert.’ Piet van Breemen sj en Hans van Leeuwe...

In hun boekje “Ignatius achterna. Leven van creatieve spanningen.” schetsen William Barry sj en Robert Doherty sj het ideaal van de jezuïetenspiritualiteit. Voor mij een voortdurende oproep om de lat voldoende hoog te leggen. Graag enkele citaten die je hopelijk kunnen inspireren (3/4) “In het geestelijk leven van Ignatius zelf is er een creatieve spanning tussen gehoorzaamheid en ervaringskennis. Die creatieve spanning wordt duidelijker als wij nagaan hoe Ignatius bestuurde of althans wilde besturen. André Ravier sj schrijft daarover het volgende: “Om tot een echte geestelijke beslissing te komen, dienen er volgens Ignatius drie stappen vooraf te gaan aan de interpretatie van een goddelijk teken: 1. Het gezag of de verantwoordelijkheid bezitten om een beslissing te nemen of eraan deel te nemen. 2. Tot God om licht bidden 3. Innerlijk vrij zijn van enige voorkeur of persoonlijke gedrevenheid. Vervolgens schetst hij vijf fases die de overste moet doorlopen om tot een goede be...

Een spirituele blik op de pandemie van het coronavirus: gesprek tussen Rick Timmermans en Nikolaas Sintobin sj over gehoorzaamheid als spirituele basishouding.

Anthony de Mello sj (1931 – 1987) was een   Indisch jezuïet en psychotherapeut. Hij had veel aandacht voor de dialoog tussen de ignatiaanse spiritualiteit en de Indische wijsheidstraditie. De Mello is bekend om zijn korte verhaaltjes. Er waren regels in het klooster, maar de wijze waarschuwde altijd tegen de tirannie van wetten. “Gehoorzaamheid houdt regels in stand,” zei hij vaak, “maar liefde weet wanneer zij genegeerd kunnen worden.” Anthony de Mello sj

Kerknet vroeg me deze zomer om mijn verlanglijstje voor de komende jaren. Hier heb je vijf dromen van mij, vertrekkend van een grap. (3/5) Een franciscaan en een jezuïet waren goede vrienden. Beiden waren rokers en vonden het moeilijk om langere tijd te bidden zonder te roken. Ze besloten   dan ook hun overste toestemming te vragen om te roken tijdens het bidden. Toen ze mekaar terug zagen was de franciscaan terneergeslagen. Ik heb aan mijn overste gevraagd of ik mocht roken terwijl ik bad en zijn antwoord was “neen” . De jezuïet moest lachen. Ik heb gevraagd of ik mocht bidden terwijl ik rookte. En hij antwoordde “natuurlijk ”. Dit is mijn favoriete jezuïetengrap. Ik lees er van alles in dat me dierbaar is als jezuïet en, ruimer, als christen. 3. De dialoog met de traditie Gehoorzaamheid aan een overste, wie doet daar nog aan?  Ik doe het al dertig jaar. Het is mijn ervaring dat oude gewoontes zinvol kunnen zijn. De traditie, de gestolde ervaring...