Paus Franciscus maakt de Katholieke Kerk katholieker

Continuïteit of discontinuïteit. Met deze woorden proberen vele commentatoren de “politiek” van Paus Franciscus te kwalificeren. Dat er een heel andere wind waait in de Katholieke Kerk sinds het aantreden van paus Franciscus is, valt moeilijk te ontkennen. Er is van alles in beweging aan het komen. Vermoedelijk staan ons nog heel wat, en wel veel ingrijpender, veranderingen te wachten. Zelf zie ik deze evolutie uitgesproken in termen van continuïteit. En wel een continuïteit op het niveau van een van de meest eigen kenmerken van de Katholieke Kerk: haar katholiciteit.

Franciscus is de eerste niet-Europese paus sinds vele eeuwen. Hij is terechtgekomen in het hart van een wereldkerk die, hoewel geroepen om  Katholiek (universeel)  te zijn, in werkelijkheid nog steeds in overweldigende mate eurocentrisch is. Of het nu gaat over liturgische gewoontes,  pastoraal referentiekader,  theologische reflectie,  ethische praxis, woordgebruik en zoveel meer, de cultuur van het Vaticaan blijft op massieve wijze schatplichtig aan een cultuur en traditie die, hoe rijk ook, al lang minoritair geworden zijn in de Katholieke Kerk. De Catholica is, gelukkig maar, ontzaglijk veel rijker en creatiever dan wat dat ene vermoeide Europese model te bieden heeft.

Op een heel spontane en natuurlijke wijze is Franciscus die verstarde Vaticaanse cultuur aan het openbreken. In het bijzonder door zijn typisch Zuid-Amerikaanse manier van vieren, spreken, omgaan met mensen, openheid voor compromis en soepele creativiteit ten aanzien van wet en gewoonte. Dit wordt nog versterkt door het feit dat hij religieus is en daardoor allerhande gevoeligheden en knowhow uit zijn eigen religieuze traditie met zich brengt. Eerder dan dat hij die oude Katholieke Kerk ten gronde zou veranderen, is Franciscus haar beetje bij beetje aan het voeden en verrijken met “knowhow” die de voorbije eeuwen binnen haar eigen schoot is uitgewerkt; zij het in de “periferie”,  buiten haar aloude centrum. Franciscus maakt de Katholieke Kerk gewoon meer tot wat zij geroepen is te zijn, katholiek: alomvattend, inclusief.

Wereldwijd wordt dit, begrijpelijkerwijze, als een verademing ervaren. Behalve door een minderheid. In het bijzonder door mensen voor wie de idee zelf van verandering problematisch is of die zich dermate geïdentificeerd hebben met  een beperkt aantal thema’s van seksuele ethiek dat zij zich door de bredere aanpak van Franciscus in de steek gelaten voelen.