God zoeken zonder klooster. Het religieuze leven van de jezuïeten - Een serie van Jos Moons (1/6)

Jezuïetenhuis De Krijtberg, Amsterdam

In deze tekst beschrijft Jos Moons sj de eigenheid van het leven van de jezuïeten. Dit artikel verscheen voorheen in het Benedictijns tijdschrift (nr 83, 2022). Hier enkele uittreksels. (1/6)

 

Het is bijna onvermijdelijk: een beschrijving van het religieuze leven van de jezuïeten begint met een serie ontkenningen. Nee, jezuïeten dragen geen habijt. Integendeel, ook het priesterboord vermijden ze meestal. Nee, jezuïeten wonen niet in een klooster. Integendeel, ze wonen bij voorkeur in de stad, ‘gewoon’ in een groot huis. Nee, jezuïeten volgen geen kloosterlijk ritme van gebedstijden. Integendeel, ze bidden weinig samen en weinig op vaste uren. Het religieuze leven van de jezuïet tart de beeldvorming…

 

1.     Geen klooster, wat dan wel?

 

Het archetype van het religieuze leven vormen de monnik en moniale uit de Benedictijnse traditie, die ontstond in de zesde eeuw. Het is een teruggetrokken leven, waarin de traditie van de woestijnvaders doorklinkt. (Er waren trouwens ook woestijnmoeders.) Weg van de haast van het leven in de wereld, met z’n oppervlakkigheid en zinsbegoocheling. In plaats daarvan een leven op het ritme van bidden en werken, bidden en werken, bidden en werken – waarbij werken bij voorkeur handenarbeid is. En ondertussen onder leiding van een wijze, een ‘abbas’ of ‘ammas’, de weg leren vinden tussen de grotere en kleinere duivels die bij het vertrek uit de wereld helaas mee verhuisd bleken.

 

Tien eeuwen later, in 16^e eeuw, de eeuw van Maarten Luther, de Reformatie en het Concilie van Trente, ontstaan de jezuïeten. Daar gaat het er heel anders aan toe. Juist geen teruggetrokken leven. Jezuïeten wonen typisch in het centrum van de stad…  Juist geen handenarbeid. Jezuïeten werken bij voorkeur in vorming, bijvoorbeeld het Stanislascollege in Delft of de app ‘Bidden onderweg’ die in Amsterdam gemaakt wordt. En dat alles zonder het kader van gemeenschappelijk gebed: jezuïeten bidden meestal op zichzelf. Evenmin een abt. Wel een overste maar vooral ook eigen verantwoordelijkheid.

 

Het roept de vraag op wat houvast biedt in het jezuïetenbestaan. Hoe houd je het roer recht als zoveel hulpmiddelen die het leven kaderen ontbreken? Want ook in een jezuïetenleven gaat koers houden niet vanzelf. Hoe werkt dat, zonder afzondering, zonder habijt, en zonder abt?