Wenken voor de dagelijkse omgang met de duivel (1/4)

Veel mensen luisteren graag naar paus Franciscus. Zijn beeldtaal, de herkenbaarheid en de toepasbaarheid van zijn voorbeelden maken dat ongeveer iedereen hem begrijpen kan. Tegelijkertijd zijn nogal wat mensen verwonderd door zijn regelmatige verwijzing naar de duivel. In het bijzonder als het gaat over innerlijk geestelijk leven. Kan je het daar redelijkerwijze nog over hebben, aan het begin van het derde millennium?

Ik meen te weten dat Franciscus, als hij het heeft over de duivel, niet meteen denkt aan een akelig mannetje met hoorntjes en bokkepoten. Als jezuïet is hij doordrongen van de spiritualiteit van Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïeten. In die spiritualiteit staat de “onderscheiding van de geesten” centraal: het leren onderscheid maken tussen wat komt van de goede geest van God en wat komt van de boze geest, de duivel. Het eigene van de goede geest is dat hij mensen dichter bij God brengt en dus bij meer leven en liefde. Het meest betrouwbare teken dat iets komt van de goede geest is de duurzame vreugde, rust, of vertrouwen waarmee zijn werking gepaard gaat. Het eigene van de boze geest is het omgekeerde. Zijn werking kan eerst wel leiden tot plezier. Het eindresultaat is steeds droefheid, boosheid, leegte, enz.

Ignatius noemt die kracht van het kwade ook de vijand van de menselijke natuur: een dynamiek die, op geniepige of open wijze, de mens probeert kapot te maken in wat hij of zij is in het diepste van zichzelf. Ieder die iet of wat ervaring heeft met de mensenwerkelijkheid, weet dat die dynamiek bestaat en werkzaam is. In zijn Geestelijke Oefeningen geeft Ignatius 22 regels voor de onderscheiding van de geesten. Het zijn subtiele aanwijzingen over hoe de goede geest maar ook die vijand tewerk gaan. In het bijzonder in het hart van de mens. Even eenvoudig als subtiel. Ze illustreren hoe de menselijke psychologie, enerzijds en de geestelijke ervaring nauw verstrengeld zijn. Het kwaad ageert vaak op het raakvlak van beide.

In deze miniserie zal ik drie regels van Ignatius van Loyola over hoe de vijand tewerk gaat toelichten. Inzicht in diens tactiek helpt om zijn listen te ontmaskeren en om je ertegen te wapenen in je innerlijk leven.

Nikolaas Sintobin sj