Acht (soms ontstellende) tips van Ignatius van Loyola over “hoe omgaan met anderen”

Dit geheel van acht regels werd geformuleerd door de heilige Petrus Canisius sj, de eerste Nederlandse jezuïet. Met noemt het de "Codex canisiana". Ze beogen een aantal praktische tips aan te bieden over de wijze waarop een jezuïet dagdagelijks in het leven dient te staan, in het bijzonder in de omgang met andere mensen. Bij uitbreiding kan dit opengetrokken worden naar alle mensen van goede wil. Referentie is, uiteraard, het voorbeeld en de raadgevingen van Ignatius van Loyola himself.

Sommige van deze regels kunnen, uit hun context getrokken, schokken. De individuele regels kan je maar ten volle naar waarde schatten als je ze leest samen met de andere (vb regel nr 1 en nr 5, regel nr 3 en nr 6). Zoals steeds in de ignatiaanse spiritualiteit, gaat het bij deze regels niet over alles of niets, over wit of zwart. Wel over het vinden van een steeds veranderend evenwicht tussen uiteenlopende spanningsvelden. Complex dus, en niet makkelijk. Net zoals onze hele mensenwerkelijkheid. Het gaat dus niet over regels om blind toe te passen. Wel over regels als vertrekpunt om onderscheidend in het leven te staan.

1. Spreek nooit iemand tegen, ongeacht of het gaat over een overste, een gelijke of een onderdaan. Ongeacht of je daar een reden toe hebt of niet. Volg steeds datgene waar de anderen mee instemmen. Zonder je te verontschuldigen, ook al zou je dat met reden kunnen doen.

2. Gehoorzaam blind aan je oversten, gelijken of onderdanen in alles. Zowel in grote als in kleine dingen. Bedenk dat je daartoe een gelofte hebt afgelegd aan God onze Heer.

3. Let nooit op de tekorten van anderen. Wees steeds bereid om de gebreken van je medebroeder of van je naaste te verontschuldigen. Daarentegen, moet je steeds bereid zijn om je eigen fouten toe te geven. Meer nog, verlang ernaar dat allen je kennen, zowel van binnen als van buiten.

4. Of je nu praat, antwoordt, luistert, handelt of op stap gaat, stel je steeds eerst de vraag of je hiermee God behaagt of tot voorbeeld op tot stichting bent van je naaste.

5. Behoud de vrijheid van geest, waar of ten overstaan van wie ook. Schik je nooit, voor niemand. Maar behoud steeds de vrijheid van geest om te kiezen tussen tegengestelden. Je mag hier nooit op toegeven, noch mag je deze vrijheid verloren laten gaan om welke moeilijkheid of om welk type overweging dan ook.

6. Wees niet de vriend of de vertrouweling van allen, zonder onderscheid; maar overweeg naar wie de Geest je meer beweegt en drijft en welke categorieën van drijfveren je daartoe bewegen.

7. Oefen je voortdurend in de Oefeningen (NB: bedoeld worden de “Geestelijke Oefeningen”, de gebedsmethode uitgewerkt door Ignatius van Loyola), zowel van werken als van denken. Verlang ernaar “om voor gek gehouden te worden”  en onwetend in het aanschijn van de mensen, opdat je voor God wijs zou zijn of opdat je, al de rest versmadend, Hem zou winnen. Hierop, zei hij (NB: Ignatius), moet je alles verwedden, in de voormiddag, in de namiddag en bij het slapen gaan; lees dit en zeg vervolgens een schuldbelijdenis, een Onze Vader en een Weesgegroet. 

8. Zoals onze Vader (NB: Ignatius) gewoonlijk zei, “je moet alles doen in de Heer, in geest en waarheid, met kracht en zachtheid”.