Verademing

Medebroeder Guido Dierickx is hoogleraar emeritus in de sociologie. Vanuit zijn achtergrond als wetenschapper en met zijn niet van ironie verstoken scherpe pen, pleegde hij in het laatste nummer van Tertio volgende bijdrage over de intussen beruchte uitspraak van aartsbisschop Léonard over immanente rechtvaardigheid.

Een verademing ...

"Immanente rechtvaardigheid, wat een aantrekkelijke idee. Dat het kwade zichzelf zou vernietigen, dat zou voor mij in de werkelijkheid wat vaker mogen voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer ik in de file sta en langs de pechstrook haastig wordt voorbijgestoken. Dan hoop ik dat die onverlaat even verder tegen de vangrail schuurt, buiten het bereik van de pechverhelping. Dat een wakker zwaantje hem daar op de bon zwiert, daar wil ik ook al vrede mee nemen. Kortom, ik wil dat wandaden gestraft worden door hun eigen gevolgen, hierin gesteund door tal van spreekwoorden waarvan “Loontje komt om zijn boontje” het meest beschaafde is.

Maar nogmaals, dat gebeurt te weinig. Dikwijls brengt de ondeugd meer op dan de deugd. En als onze aartsbisschop dan opmerkt dat dit soms wel gebeurt, krijgt hij de persmensen over zich heen en zelfs weldenkende leden van de politieke klasse. Nochtans is zijn voorbeeld niet bedoeld om deze zelfvernietiging toe te juichen maar om ervoor te waarschuwen.


Als ik hem goed begrijp, ondanks de zojuist vermelde commentaren, zegt hij enkel het volgende. (Ik gebruik hier de profane taal waaraan ik gewend ben.) Er is een statistisch significant en oorzakelijk verband tussen de toename van de seksuele promiscuïteit en de toename van HIV. Allicht zijn er nog andere factoren in het spel, maar deze is alvast belangrijk. Deze promiscuïteit is schadelijk voor de overtreders zelf en voor nog andere mensen. Een heel plausibel voorbeeld van immanente rechtvaardigheid of, zo men verkiest, van autodestructief gedrag, zij het geen perfect voorbeeld.


Het verband tussen schuld en schade is slechts van statistische aard: vele schuldigen ondervinden geen schade van hun gedrag en vele onschuldigen wel. Trouwens, wie zijn de schuldigen? Aan dit probleem zijn enkelen schuldig maar velen medeplichtig, al was het maar omdat ze dit verband liever ignoreren. Wel is er een onmiskenbaar verband voor wie wil denken in termen van collectieve fenomenen: het losbandig gedrag enerzijds, de epidemie van HIV anderzijds.


Maar raadt nu mijn ontgoocheling. Mensen die het kunnen weten vinden dit voorbeeld dom. Wat kan ik dan nog zeggen? Dat zij geen benul hebben van statistische analyse en van wat sociologen “systemen met negatieve terugkoppeling” noemen? Nee, dat durf ik niet. Politici zijn toch mensen die op basis van statistische analyses vorm geven aan hun beleid en er de gevolgen van inschatten. Zouden zij niet statistisch kunnen denken en een aartsbisschop wel?"

Guido Dierickx sj


Delen