Homo-zegen: heeft paus Franciscus zich vergist? Enkele bedenkingen van Nikolaas Sintobin sj

Ziehier enkele bedenkingen bij de wijze waarop het recente document van het Vaticaan over de zegening van homo-koppels wordt onthaald in de katholieke Kerk.

Fiducia supplicans, het recente Vaticaans document dat toestemming geeft om koppels van hetzelfde geslacht te zegenen, wordt divers onthaald in de Katholieke Kerk. Opvallend is de sterk afwijzende reactie van een groot deel van de Afrikaanse bisschoppenconferenties. Elders in de wereld varieert de ontvangst van enthousiast verwelkomend tot kritisch restrictief.

 De verklaring zelf is voorzichtig en beperkt van toepassing. Kardinaal Fernández, de prefect van het dicasterie voor de geloofsleer, benadrukt dat ze niets verandert aan de kerkelijke leer over huwelijk en homoseksualiteit. Dit document gaat over de pastorale betekenis van het zegenen van zulke relaties.

 

Heeft paus Franciscus zich dan vergist? Heeft hij te weinig geconsulteerd en daardoor het slechte voorbeeld gegeven inzake synodaliteit? In de synode van oktober 2023 was immers gebleken dat over dit onderwerp grote onenigheid bestond.

 

Ik wil hieromtrent enkele bedenkingen formuleren.

 

Paus Franciscus en voorheen pater Jorge Bergoglio sj zijn en waren geen leerstellige vrijbuiters. Het tegendeel is waar. Franciscus is op het vlak van de leer veeleer strikt en traditioneel. Wat vooral kenmerkend is voor deze paus is zijn pastorale insteek. Hij denkt niet in de eerste plaats in termen van orthodox of niet.  Franciscus kiest ervoor maximaal de kaart van de barmhartigheid te spelen. Dit is verschillend van het accent dat vorige pausen legden. Het is de verfrissende wijze waarop Gods Geest vandaag tot de Kerk spreekt.

 

De hernieuwde aandacht voor synodaliteit wil niet zeggen dat de natuur zelf van de Katholieke Kerk is veranderd. De Kerk is, ook, hiërarchisch. Zoals zijn voorgangers dat deden in andere delicate dossiers, heeft paus Franciscus als eindverantwoordelijke hier zelf een initiatief genomen. Hij besefte uiteraard dat dit niet enkel op applaus zou worden onthaald. Het gesprek over homoseksualiteit verloopt nu eenmaal moeizaam in de wereldkerk. Dat zal nog geruime tijd zo blijven. Van bij het begin van zijn pontificaat ijvert deze paus voor een meer inclusieve Kerk, ook ten aanzien van de LGTB+ gemeenschap. Fiducia supplicans ligt in deze lijn.

 

De reacties op dit document illustreren hoezeer homofobie een werkelijkheid is. Homofobie betekent letterlijk: angst voor homoseksualiteit. Die angst is wijdverspreid, zowel binnen als buiten de Kerk. Dat is zo in Afrika waar in meer dan 30 landen homoseksualiteit gecriminaliseerd is. Dat is ook zo, zij het minder, in het West-Europa, waar tot na de Tweede Wereldoorlog homoseksualiteit in het strafwetboek stond.  Eigenlijk hoeft dit, in zekere zin, niet te verwonderen. 

Ik herinner me een gesprek met een oude, wijze medebroeder die zei: Ik ben er diep van overtuigd dat homoseksualiteit een vaststaand feit is dat we een plaats moeten geven. Maar als ik twee mannen hand in hand zie wandelen voel ik me daar ongemakkelijk bij. Tot in 1973 werd homoseksualiteit in de USA door de American Psychiatric Association beschouwd als een psychische stoornis. Sindsdien zijn de wetenschappelijke inzichten grondig gewijzigd. Het feit dat de perceptie van homoseksualiteit thans snel verandert kan doen vergeten hoe recent en snel deze evolutie is. Zij stelt fundamentele vragen aan een cultuur die deze geaardheid millennia lang geen plaats heeft gegeven. Tal van tot voor kort onbetwistbare fundamentele structuren en onderscheiden moeten worden herdacht. Bij veel mensen, oud en jong, botst dit op weerstand. Dat zal nog geruime tijd zo zijn. Mensen zijn geen robots.

 

Dit alles vergroot enkel maar de verdienste van paus Franciscus. Paulus VI omschreef de Kerk als expert in menselijkheid. Neen, paus Franciscus heeft zich niet vergist. Hij heeft, wel nog maar eens, getoond hoe ernstig hij de hem toevertrouwde verantwoordelijkheid neemt. Franciscus deinst er niet voor terug om ook het heikele dossier van de nieuwe inzichten inzake de menselijke seksualiteit voorzichtig bespreekbaar te maken. Als eindverantwoordelijke van de katholieke Kerk draagt hij zodoende, nog maar eens, zijn steentje bij om de Katholieke Kerk meer katholiek te maken: todos, todos, todos.

Nikolaas Sintobin sj